• صفحه نخست
• پیشینه ومشخصه فرش یزد

همه‌ی آنچه که باید درباره‌ی فرش یزد بدانید

آیا فرش یزد، محبوبترین فرش ایرانی است؟

یزد، شهری است با آب و هوای خشک و باران اندک، که در حاشیه‌ی جنوبی دشت کویر واقع شده‌است. شاید یکی از علّت‌های رواج قالیبافی در این منطقه، شرایط خاصّ آب و هوایی باشد. مردم ساکن در این ناحیه، از سال‌های دور، به تولید صنایع دستی به‌ویژه قالیبافی، علاقه داشته‌اند.

جوزافا باربارو، جهانگرد ونیزی که در گذشته به ایران سفر کرده‌است، درباره‌ی یزد چنین نوشته‌است:

… مردم همه به نساجی و بافتن پارچه‌های گوناگون ابریشمین مشغولند و یزدیان با کار و کوشش خود، مقدار زیادی از این پارچه‌ها را به هند، ایران، جغتای، چین و ماچین، بخشی از ختا، روسیه و ترکستان صادر می‌کنند. پارچه‌بافی که نوع دستی آن را شعربافی می‌نامند، از دیرباز در این منطقه و بین بیشتر خانواده‌ها رواج داشته و بافتن قالی نیز طیّ یک قرن گذشته به صورت همگانی، متداول گردیده است.  به گونه‌ای که ذکر گردید؛ صنایع دستی به‌ویژه پارچه‌بافی و قالیبافی از اشتغالات عمده‌ی اهالی یزد است.

کمی بیشتر درباره‌ی فرش یزد بدانیم:

ساختار و طرح فرش یزد :

فرش يزد، عموماً با دار عمودی و گره نامتقارن فارسی و دو پوده توليد می‌شود. در ایّام گذشته، فرش يزد با طرح و نقش هراتی و چهارخانه بافته می‌شد، امّا پس از ورود طرح‌های فرش كرمان، تنوّع طرح بيشتری پیدا کرد. در حال حاضر، طرح‌های این قالی‌ها، از اصفهان، كرمان و كاشان اقتباس می‌شود. البته در این میان، از قالی‌های كرمان، تاثیر بیشتری گرفته‌است؛ مخصوصا از زمانی که در بافت قالی، از نقشه استفاده می‌شود.

با این همه، در قالی يزد، نقش گل‌ها با تزئينات هندسی، و نيز نقش ترنج و طرح‌های باغی متداولتر است. موضوع مهم دیگر اینکه، بنا بر نظر مسئولان حوزه‌ی فرش، فرش یزد، محبوبترین فرش ایرانی است. و دلیل آن را، قيمت مناسب و ضخامت بيشتر این فرش، نسبت به ساير فرش‌های دستباف ايرانی، می‌دانند..

رنگ‌بندی

فرش يزد عموماً از رنگ بندی تيره‌تری، برخوردار است، با اين‌حال طیّ سال‌های اخیر، كارگاه‌های متمركزی در استان یزد ایجاد شده‌است و ما شاهد تغييراتی در رنگ‌بندی و طرح فرش‌های يزدی هستيم. گویا توليد كنندگان اين استان، بيش ازگذشته به فكر سليقه‌يابی و بازاريابی در بازارهای جهانی هستندو

بد نیست بدانید فرش‌های یزد معمولا در اندازه و ابعاد یک اتاق بافته می‌شدند و نکته‌ی دیگر اینکه، یزد همچنین به بافت زیلو هم شهرت داشت. زیلو یک نوع زیرانداز است که با استفاده از دو رنگ نخ سفید و آبی بافته می‌شود و بیشتر برای مساجد و زیارتگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت.

رنگ بندی فرش یزد:

قالی یزد عموماً از رنگ بندی تیره تری برخوردار است با اینحال طیف رنگهای تیره فام در اکثر موارد از هارمونی بسیار جذابی برخوردار شده اند. رنگهای زمینه در قالی یزد عبارتند از آبی و قرمز مایل به بنفش . از سفید، آبی روشن و صورتی (رنگهای روشن فام) جهت ایجاد کنتراست بهره گرفته شده است. آن دسته از قالیهای تولید شده در یزد که متأثر از قالیهای کرمانی هستند عموماً از طریق چیرگی رنگ قرمز حاصل از قرمز دانه، رنگ آبی روشن یا تیره و همچنین رگه های آبی رنگ که در پشت قالی قابل رؤیت هستند قابل تشخیص اند

رنگرزی

رنگرزی خامه فرش امروزه هم بصورت گیاهی و هم بصورت شیمیایی در یزد رایج است.

خصوصیات فرش دستباف یزد :

طرح: طرح معمول این فرش، ترنجی است که در میان فرش قرار می‌گیرد. البته به ندرت نیز در این فرش با ترنج‌های کوچک پخش شده در سراسر فرش یافت می‌شود.

کیفیت: این فرش کیفیت بسیار بالایی دارد و بسیار بادوام است، به همین دلیل برای پهن کردن در ناحیه‌های پرتردد ایده‌آل است.

اندازه و شکل:این فرش در اندازه‌های مختلف بافته می‌شود، البته اکثر این فرش ها اندازه متوسط دارند. این فرش ها بزرگ و نفیس به جز چند فرش آنتیک و قدیمی بسیار کمیاب است.

رنگ: زمینه‌ قرمز پررنگ و حاشیه‌ی قهوه‌ای ترکیب رنگ اصلی این فرش ها است. البته بسیاری از قالیبافان یزدی رنگ صورتی را برای زمینه انتزاعی انتخاب می‌کنند. خاکی و سبز کمرنگ نیز در فرش‌های جدیدتر دیده می‌شود. آبی رنگی است که به ندرت در این مدل فرش و قالی به چشم می‌خورد.

روش های نگهداری فرش دستبافت:

اگر در خانه خود فرش دستبافت دارید در نگهداری آن کوشا باشید و هر ساله آن را نشویید زیرا شستن زیاد فرش دستبافت برای فرش سم است و به بافت آن آسیب میرساند.

تنها فرشهای معتبر است که امکان شستشو با آب و صابون را دارد، اگر فرشی که در آن از رنگهای شیمیایی استفاده شده است را می شویید امکان مخلوط شدن رنگها وجود دارد. لذا در مورد اینگونه فرشها با فروشنده خود مشورت کنید.

فرش دستباف به مرور زمان و در اثر پا خوردن کیفیت بهتری پیدا میکند، که یکی از مهم ترین جوابی است که چرا فرش دستباف بخریم.

نقد ونمایش کامل بررسی رنگ در فرش یزد منطقــهی یــزد محــل شــکلگیری هنرهــای متفاوتــی بــوده اســت کــه بــا تأثیرپذیــری از شـرایط خـاص حاکـم بـر منطقـه، شـکل گرفته اند.ایـن اسـتان از گذشـته یکـی از مراکـز مهـم تجـاری در کشـور بـوده اسـت.

سیسـیل ادواردز در کتـاب قالـی ایـران، در ایـن خصـوص مینویسـد: »یـزد در ایـران اصلـی قـرار دارد و شـهری اسـت خـوب و اصیـل و تجـارت بسـیار خوبــی دارد .یــزد یکــی از اســتانهای مرکــزی و کویــری کشــور و در بیــن اســتانهای خراســان، شــیراز و اصفهــان و د(مســیر خلیــج فــارس و همچنیــن در مسـیر راه جنوبـی ایـران بـه هندوسـتان نیـز واقـع شـده اسـت) وجــود راه ابریشــم کــه یکــی از شــاهراههای اقتصــادی کشــور محســوب میشــده اســت، ســهم عمــدهای در پیشــرفت هنرهــای دســتباف بــه ویــژه در شــهر یــزد داشــته اســت. راه یکــی از عمده تریــن عوامــل زیربنایــی اقتصــادی و تجــارت یــزد محســوب میشــده اســت. از چنیــن راهــی بایــد کالایــی ارزشــمند کــه حاصــل فکــر، تمــدن، فرهنــگ و اقتصــاد ملتهــا بـود، تبـادل میشـد کـه ایـن خـود عامـل عمـده گرایـش بیشـتر مـردم یـزد، بـه سـوی صنعـت شـد؛ تـا آنجـا کـه امـروزه یـزد نه تنهـا بـه سـبب معمـاری و بناهـای خاصـش، بلکـه بـه سـبب وجـود صنایـع گوناگـون از جملـه صنعـت بافت موجبـات پیشـرفت ایـن صنعـت را فراهـم نمود،گرایـش مـردم یـزد بـه صنعـت بافندگـی و پاییــن بــودن ســطح دســتمزد و قناعــت کارگــر یــزدی بــوده اســت.

ایـن شـهر از گذشـته تـا بـه امـروز یکـی از مراکـز مهـم نسـاجی ایـران علـی الخصـوص بافـت انـواع پارچههـای ابریشـمی و شـال بـوده اسـت. سـاکنان یـزد بـا توجـه بـه خصوصیـات اقلیمـی و جغرافیایـی خـاص منطقـهی کویـر، در زمینـهی صنایـع دسـتی بـه ویـژه پارچهبافـی و قالیبافـی، پیـاده کـردن طـرح و نقـش و رنگـرزی بـه طریقـهی سـنتی مهـارت داشـتند و آثـار ارزشـمندی کـه سرشـار از روح و رنـگ بـود را خلـق کردنـد.

در ایـن خصـوص میتـوان گفــت کــه شــاید در ایــن اســتان (مهمتریــن امتیــاز دوره صفویــه نســبت بــه دورههــای دیگـر از نظـر بافندگـی، نزدیکـی فـراوان هنـر نقاشـی بـا صنعـت بافندگـی بـود و از تطابـق پارچه هــا و نقاشــیهای آن دوره بــه خوبــی میتــوان فهمیــد کــه طراحــان   عالــی همـان نقاشـان معـروف بودنـد کـه حتـی همـان رنگهـای کـدر و مالیـم کـه در نقاشـیهای صفــوی مرســوم بــود بــرای اولیــن بــار در پارچه بافــی یــزد نیــز تجلــی کــرد.

 رنگهــای بــه کار رفتــه در آثــار غیاثالدیــن، بزرگتریــن طــراح آن دوره:( نارنجــی، ســبز زمــردی، ســرخ یاقوتـی، سـرخ آتشـین، سـرخ تیـره، آبـی مالیـم، آبـی تیـره، سـیاه، خاکسـتری، کـرم، نقـره ای اسـت).

فـرش نیـز از جملـه هنرهـای اجتماعـی اسـت کـه بـا نـوع زندگـی مـردم ایـن منطقـه تطابـق دارد و بخشـی از اعتقـادات مذهبـی، تاریـخ، معمـاری، طبیعـت و گویـش مـردم ایـن نواحـی نیـز، بـر آن نقـش بسـته و نقـش قابـل توجهـی در رشـد اقتصادی کشـور داشـته اسـت(مناطقـی چـون اردکان، ابرکـوه یـزد، مهریـز، خاتـم، تفـت، صـدوق، بافـق، طبـس و میبـد از جملـه مراکـز فعـال در زمینـهی قالیبافـی ایـن اسـتان هسـتند. بـه طـور کلـی، شـیوهی بافــت ایــن اســتان فارســیباف اســت کــه از گــره نامتقــارن اســتفاده میشــود، رنگ دانه هـای گیاهـی رایـج هـم بیشـتر در شـهرهای یـزد و ابرکـوه بـه چشـم میخـورد ) .

در واقـع نمیتـوان فرهنـگ یــزد را بــدون رنــگ فیــروزهای آســمان و رنــگ خاکــی کویــر و بناهــای خشــتی و کاه گلــی تصــور کــرد. همــان طــور کــه کاربــرد رنــگ در مســاجد، ســفالها، منســوجات ســنتی یــزد از فامهــای خــاص رنگــی بــا شــدت رنگــی متناسـبی پیــروی میکنــد، رنــگ در فــرش ایــن منطقــه هــم اینگونــه اســت.

تعــداد رنگهایــی کــه در ایــن قالیهــا بــه کار مــیرود در ارتبـاط بـا کیفیـت قالـی، نقشـه و یـا محـل بافـت آن، تـا حـدودی متفـاوت اسـت. رنگـرزی در ایـن اسـتان هـم بـه صـورت شـیمیایی و هـم گیاهـی صـورت میگیـرد.

(رنـگ غالـب در قالـی یـزد الکـی یـا کـرم اسـت و در حاشـیهی قالیهـای زمینـه الکـی از رنـگ سـرمهای و در قالیهــای رنــگ کــرم از رنــگ خاکــی اســتفاده میشــود).

ســایر رنگهــای بــه کار رفتــه در قالــی یــزد عبارتنــد از: مشــکی، قهــوهای، آبــی، فیــروزهای، ســبز و نیلــی. روش بافــت در قالیهــای یــزد بیشــتر دوپــود و در برخــی مناطــق عشــایری تکپــود و در برخــی مــوارد، مشــابه بــا کرمــان، ســه پود اســت .(همــان. )

شــباهتها و همســانیهای متعــددی بیــن نگارههــای فــرش در نقــاط مختلــف ایــران وجــود دارد. مشــابهت فرهنگــی بیــن اقــوام، همچنیــن ســرعت ارتباطــات و انتقــال طــرح و نقـش و عناصـر رنـگ و رنگـرزی فـرش بـه مناطـق مختلـف فرشبافـی میتوانسـته موجبـات ایـن شـباهت را فراهـم آورد؛ دربـاره یـزد و کرمـان نیـز چنیـن اسـت.

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”