• صفحه نخست
• سفالینه دوره سلجوقی و ایلخانی

سلسله سلجوقيان در اوايل قرن پنجم هجري در ايران تشكيل گرديد . سلسله مذكور گسترش يافت و گروهي ديگر از آنان حكومت سلجوقيان روم را در آسياي صغير بنياد نهادند . بيشتر از دو سده عمر نكرد ، ولي در اين دوران قدرت سياسي آنان تا مرزهاي عراق و سوريه گيترش يافت و گروهي ديگر از آنان حكومت سلجوقيان روم را در آسياي صغير بنياد نهادند.

بطور كلي دوره سلجوقي را از نظر شكوفايي هنرهاي گوناگون مي توان از دورهاي درخشان ادوار اسلامي دانست . در دوره حكمرانان اين سلسله ، از جمله ملكشاه ، سلطان سنجر هنرهاي اسلامي رونق و توسعه يافت .
در دوره سلجوقيان هنرهاي مختلف مانند معماري ، فلزكاري ، بافندگي ، آجركاري ، گچبري و ديگر هنرها به حد اعلاي شكوفايي خود رسيد . در هنر سفالگري اين دوران مي توان استفاده وكاربرد شيشه سفالگران را از خمير سفيد شيشه براي ساخت ظروف سفالين مشاهده كرد.

اين خمير تقريبا شبيه خاك چيني دوره سانگ در در چين بوده كه در آن كشور شهرت فراوان در ساخت سفالينه داشته است . ظروف سفالين ساخته شده از اين ماده خمير ، يسار نازك بوده كه با پوشش لعاب قليايي ، رنگي نيمه شفاف به ظروف مي داده است.
ظروف سفالين عهد سلجوقي متنوع و شامل سفالينه بي لعاب، سفالينه يكرنگ ، سفالينه لاجوردي ، سفالينه مينايي ، سفالينه زرين فام ، سفالينه با نقش زير لعاب، سفالينه سفيد رنگ مسبك ، سفالينه با نقش قالب زده است .

سفالينه هاي ياد شده به اشكال گوناگون بروي ظروف سفالين ساخته شده كه از نظر تزيينات ، هريك داراي ويژگيهاي خاص هستند .
سفالگران اين دوران ار تزيينات گوناگون ، مانند نقوش هندسي ، خطوط كوفي ، نقوش پرندگان وحيوانات ، خطوط مارپيچ ، نقوش گل وگياه ، نقوش انساني كه با لعابهايي به رنگ ، آبي ، سياه ، زرد ، قهوه اي ، لاجوردي ، سبز ، سفيد ، فيروزه اي و ديگر رنگها در آرايش ظروف سفالين استفاده مي كرده اند .
تحقيقات باستان شناسي ، نشان داده است كه شهرهاي معروفي ، چون سلطان آباد (اراك فعلي ) ، ري ، كاشان ، ساوه ، گرگان ، نيشابور ، شوش ، بخارا ، اصفهان و سمرقند از مراكز مهم سفالگري دوران سلجوقي بوده است .

حملات وحشيانه تاتار را بار ديگر در سال 727 هجري تيمور تكرار كرد . اين بار نيز همانند گذشته بسياري از شهر هاي ايران به ويراني كشانده شد . تيموريان مركز سياسي خود را به شرق ايران ، يعني شهر سمر قند منتقل نمودندو تيمور نيسز مانند ايلخانيان پس از مدتي تحت تاثير فرهنگ و تمدن ايران قرار گرفت و در رونق هنر هاي گوناگون اقداماتي بعمل آورد .

 از اين رو هنرمندان معروف را از سراسر ايران از سمرقند فرا خواند . اين هنرمندان ايـراني در شهر هاي ايران ، چـــون سمر قند ،
هرات ، مشهد ، شيراز ، مازندران ، غبيرا ، كرمان هنر هاي گوناگون را تويعه بخشيدند و به ايجاد بنا هاي اداري و مذهبي همت گماشتند .

 دوره شاهرخ تيموري عصر شكوفايي هنر ها در آغاز قرن نهم هجري است . در دوره شاهرخ و بايسنقر هنر هاي گو ناگون چون معماري ، نقاشي ، كاشي كاري ، خوشنويسي به حد اعلاي ترقي رسيد .

مجموعه بناهاي شاه زند ، مساجد گوهر شاد و كبود ، مدرسه خرگرد و تزيينات بسيار زيباي آن يادآور شكوه آن دوران است . متاسفانه آگاهي از هنر سفالگري و كارگاههاي اين دوره به علت عدم كاوشهاي باستان شناسي در مراحل اولي است . بطور كلي سبك و شيوه سفالگري اين دوره در اين زمان ادامه يافت ولي سفالگران اين دوره.
در عهد تيموري ياخت نوع تازه اي از ظروف سفالين كه به نوع ظروف كوباچه ( شهري است در داغستان قفقاز ) معروف است متداول گرديد . تزيينات اين نوع ظروف شامل نقوش ، هندسي ، گل و گياه بوده كه در زيرلعاب شفاف با لعاب آبي و لاجوردي با رنگ سفالين آبي و مبتكر و سازنده انواع سفالينه مانند دوره سلجوقي و خوارزمشاهي نبوده اند سفيد اين دوره كه زمينه اي سفيد دارد و نقوش تزييني آن آبي است احتمالا تحت تاثير ظروف معروف آبي و سفيد وارداتي كشور چين ساخته و يا تقليد شده است . . .

با آغاز سده دهم هجري سلسله ديگري به نام صفويان در ايران تشكليل گرديد و شهرهايي چون تبريز ، قزوين و اصفهان به پايتختي آنان انتخاب گرديد . محققان دوران صفويه را به سه دوره ، آغاز صفويه ، دوره مياني ( دوره شاه عباس ) و بالاخره سالهاي انقراض صفويان تقسيم نموده اند

.
و شكوفايي آن از اهميت ويژه اي برخوردار است . هنرهاي گوناگون چون معماري ، نقاشي ، فلزكاري ، نساجي و قالي بافي و تزيينات معماري به حد اعلاي ترقي رسيد . در هنر سفالگري نيز هنرمندان و سفالگران اين دوران علاوه بر ادامه سنتها و شيوه سفالگري دوره مياني كه همزمان با حكومت شاه عباس اول صفوي است ، از نظر خلق آثار هنري گذشته تحول تازه اي با برخورداري از تاثيرسفالسازي چين ، عثماني و اروپايي بوجود آوردند .
ظروف سفالين دوران صفوي را ميتوان به گروههاي زير تقسيم بندي نمود :
)متاخر ) ، سفالينه يكرنگ كرمان ، سفالينه رنگارنگ مشهد .
گلهاي تزييني ، نقوش انساني ، حيواني ، گياهي و پرندگان از جمله تزيينات متداولي است كه در آرايش ظروف سفاليني دوره صفويه چون كاسه ، بشقاب ، كوزه ، قدح ، پياله ، كوزه ، قليان و ديگر ظروف بكار برده شده است..

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”