• صفحه نخست
• سفالگری در دوره ساسانیان

اشکانیان (248–224 پیش از میلاد )

تا چندی پیش اطلاعات زیادی از هنر اشکانی در دست نبود. پس از کاوش‌های باستان شناسی پروفسور ارتوراوفام چندین سایت باستان‌شناسی وابسته به دوران اشکانی کشف، بررسی و شناخته شد. برخی از این سایت‌ها فراتر از مرزهای کنونی ایران است برای نمونه نساء اسیای میانه یا دورا اوراپوس د ر سوریه را می‌توان نام برد که آثار هنر اشکانیان در آن‌ها وجود دارد.

سایت‌های باستان‌شناسی وابسته به دوران اشکانی در داخل ایران نیز بسیارند که می‌توان به سایت‌های کنگاور ، صددروازه ٬هگمتانه و سایت‌های گوناگون در دشت گرگان وگیلان وسیستان اشاره کرد.

از اکتشافات جدید باستانی اطلاعات بسیاری از سفالگری و هنر اشکانیان به دست آمده و نشان می‌دهد که سفالگری در در سراسر امپراتوری اشکانی یکسان نبوده‌است. سفال اشکانی را می‌توان به دو گروه عمده تقسیم کرد:

ظروف لعاب دار و بدون لعاب:

سفال‌های بدون لعاب بیشتر کاسه ، فنجان‌های کوچک و شیشه‌های بزرگ با پایگاه‌های محدب و بدون هیچ گونه تزیین سطح را شامل می‌شد.

ساسانیان (224–651 میلادی)

مقالهٔ اصلی: هنر ساسانیان

به‌طور کلی می‌توان گفت که سفال ساسانی به بیان دقیق، با تفاوت‌هایی تداوم سنت‌های اشکانی است.

سفال‌های دوران امپراتوری ساسانیان شامل دو دسته بدون لعاب که بیشتر کوزه‌های بزرگ، کوزه‌ها، و انواع مختلف کاسه را شامل می‌شد. نیشابور ٬سراف ،کنگاور، دشت مغان ٬تورنگ تپه ٬تخت سلیمان ٬تخت ابونصر در استان فارس و قابیرا در نزدیکی کرمان سایت‌هایی هستند که آثار هنر ساسانیان در آن‌ها کشف شده‌اند.

 در دوران ساسانی رنگ سبز فیروزه‌ای یا آبی فیروزه‌ای مهم‌ترین رنگ برای سفال‌های می‌شود.

دوره اسلامی

سفال‌های ایرانی از اصفهان سده هفدهم میلادی

در دوران پس از اسلام در ایران آثار سفالین گوناگونی به ویژه از سده دوازدهم میلادی تا هفدهم - به ویژه از دوران صفویان - یه یادگار مانده‌است. بسیاری از این آثار در کاشان، کرمان و اصفهان درست شده‌اند. در این رابطه مقاله‌ها و کتاب‌های گوناگونی منتشر شده‌است از جمله با عنوان (سفال ایرانی در نخستین دوره جهانی (Persian Pottery in the First Global Age) در سال ۲۰۱۳ )توسط انتشارت بریل و موزه سلطنتی انتاریو در کانادا به چاپ رسیده‌است.

بدوره معاصر

در اواخر قرن ۱۹ چند روحانی و تاجر مانند مجدالاسلام کرمانی، سیدجمال‌الدین واعظ اصفهانی، میرزا نصرالله ملک‌المتکلمین و محمد حسین کازرونی انجمنی برای پیشرفت مصرف تولیدات بومی در اصفهان  افتتاح کردند. 

میرزا تقی خان امیر کبیر نیز تعدادی کارگاه محلی برای تولید لباس نظامی، پارچه، سرامیک، ظروف بلور، درشکه و لوازم مختلف خانگی احداث کرد. با این حال تا پیش از انقلاب مشروطیت هیچ قانونی دربارهٔ صنایع‌دستی تدوین نشد.

 در سال ۱۳۲۸ هجری قمری، مجلس شورا «قانون اداری وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه» را تصویب کرد و بعد از انقلاب مشروطیت نام وزارت معارف به وزرات معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه تغییر کرد. اما پس از آن دوباره همه چیز به دست فراموشی سپرده شد تا اینکه در سال ۱۳۴۷ شمسی با تصویب هیئت وزیران، مرکز صنایع‌دستی وابسته به وزارت اقتصاد وظیفه ساماندهی و هماهنگ نمودن وضعیت صنایع‌دستی کشور را به عهده گرفت.

از سال ۱۳۴۳ اداره هنرهای زیبا به منظور احیای هنرهای بومی و ملی ایران شروع به گردهمایی و استخدام هنرمندان بنام کشور در زمینه‌های مختلف هنری کرد که از جمله استاد مقصود پاشایی در رشته سفال و سرامیک از این دسته هنرمندان بود.

 ایشان بعد از اتمام مراحل ساخت ساختمان سازمان میراث فرهنگی کنونی به این محل نقل مکان کردند. برای هر یک از هنرهای تجسمی کارگاه بسیار پیشرفته ای تاسیس شد و پس از انقلاب ساختمان سازمان میراث فرهنگی و وزارت فرهنگ وارشاد تمامی این هنرمندان را به استخدام خود درآوردند.

مقصود پاشایی از سال ۱۳۶۳ ریاست کارگاه سفال و سرامیک را بر عهده گرفت. طی ۳۶ سال فعالیت در این سازمان آثار ماندگاری از وی برجای مانده که لوگوی همان سازمان میراث فرهنگی در خیابان ازادی یکی از اثار بی شمار اوست.

وی اولین نشان درجه یک هنری کشور در رشته سفال و سرامیک را از نهاد ریاست جمهوری و وزارت فرهنگ وارشاد در سال ۱۳۷۶ دریافت کرد.

ساختسفال در ایران دارای سابقه طولانی و درخشان است. با توجه به موقعیت جغرافیایی خاصی کشور ایران، که در محل تقاطع تمدن‌های باستانی و در مسیرهای کاروان‌های مهم واقع است، تقریبا در هر بخشی از ایران، در زمان‌های مختلف درگیر ساخت سفال بوده‌اند.

با این حال، حفاری‌های اخیر و تحقیقات باستان شناسی نشان داد که چهار منطقه عمده در تولید سفال در فلات ایران وجود دارد که شامل بخش نسخت شامل غرب کوه‌های زاکرس و نواحی لرستان است٬بخش دوم شامل نواحی جنوب دریای خزر که استان‌های گیلان و مازندران را در بر می‌گیرد. این دو منطقه نخستین نواحی در فلات ایران بوده‌اند که سفالگری را آغاز نموده‌اند.

بخش سوم شامل شمال غرب کشور و نواحی آذربایجان را شامل می‌شود.

 بخش چهارم در جنوب شرقی است که و استان‌های کرمان و استان سیستان و بلوچستان را شامل می‌شود افزون بر این ۴ منطقه نواحی کویری ایران را نیز می‌توان به ان اضافه کرد که قدمت ساخت سفال در ۸ هزاره پیش از میلاد بر می‌گردد.

از اوائل هزاره سوم ق. م. نوع دیگری سفال ز مناطق شمال فلات ایران به سمت داخل فلات نفوذ می‌کند که به سفال خاکستری معروف است. این نوع سفال چرخساز می‌باشد و از نظر سبک ساخت و تزیینات تحت تأثیر ظروف فلزی هم عصر خود قرار گرفته‌است.

سفالخاکستری با تکنولوژی بالا و در کوره‌ای مخصوصی که سفالگر بخوبی در آن کنترل حرارت و میزان اکسیداسیون فعال را اعمال می‌کرده‌است پخته شده‌اند. فرهنگ سفال خاکستری از اوائل هزاره سوم ق. م. در مناطق باستانی یانیک تپه اردبیل، تورنگ تپه گرگان، تپه حصار دامغان شناسائی شده‌است  .

سفال خاکستری براق در طول عصر آهن یعنی از اواسط هزاره دوم ق. م. به بعد در اکثر نقاط فلات ایران گسترش یافت و در همین دوره به اوج زیبائی، ظرافت و پیشرفت تکنیکی در ساخت و پخت و و تزیین رسید. از نیمه‌های هزاره اول ق. م با رونق فلزکاری صنعت سفالگری رو به افول می‌رود بطوریکه در دوران تاریخی سفالهای ساخته شده عمدتاً بسیار خشن و بدون نقش هستند و از ظرافت سفالهای پیش از تاریخی خبری نیست.

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”