• صفحه نخست
• تاثیر موسیقی در آرامش روحی و روانی کودکان پیش دبستانی

چکیده :

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش موسیقی بر آرامش روحی و روانی کودکان پیش دبستانی از نظر مربیان آنها انجام گرفته است. فرضیاتی که در این پژوهش مطرح شدند عبارتند از : -۱ بین آموزش موسیقی و آرامش روانی کودکان پیش دبستانی رابطه معنا داری وجود دارد. -۲ بین آموزش موسیقی به کودکان پیش دبستانی و خالقیت آنان رابطه معناداری وجود دارد. -۳ بین آموزش موسیقی به کودکان پیش دبستانی و ضریب هوشی آنان رابطه معنادار وجود دارد. -۴ بین گوش دادن به موسیقی توسط کودکان پیش دبستانی و نوع موسیقی و بد رفتاری آنان رابطه معنا دار وجود دارد. روش تحقیق موردنظر دراین پژوهش همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش کل مربیان آموزشی دوره پیش دبستانی شهر بوشهر می باشد که عبارت از ۴۸۲ نفر می باشند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران ۲۱۴ نفر محاسبه شد که با روش نمونه گیری تصادفی جهت پاسخگویی به پرسشنامه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطالعات در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته ای شامل ۲۲ سؤال در مقیاس پنج درجه ای لیکرت می باشد. جهت تجزیه و تحلیل اطالعات نیز، ابتدا با استفاده از تکنیک های آمار توصیفی به منظور خالصه وطبقه بندی داده ها ، تعیین فراوانی پاسخ ها ، میانگین و درصد گیری استفاده شده و جهت آزمون فرضیات پژوهش نیز از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است . نتایج حاصل از بررسی فرضیات پژوهش به تأیید سه فرضیه تحقیق انجامید و تنها یک فرضیه رد شد. نتایج نشان داد که بین آموزش و گوش دادن موسیقی توسط کودکان و آرامش روحی، خالقیت و کاهش بدرفتاری آنان رابطه معنادار مثبت وجود دارد و بین آموزش موسیقی و گوش دادن به موسیقی و ضریب هوشی کودکان رابطه معنادار وجود ندارد.

واژگان کلیدی : آموزش موسیقی، آرامش روحی و رانی، کودکان پیش دبستانی، مربیان آموزشی.

مقدمه

جهان امروز دستخوش تغییرات شگرف و تحوالت بنیادین است. تأثیر تحوالت در عرصه های گوناگون علمی لحظه به لحظه صورت دنیای اطراف را دیگرگون می سازد. سلطه رسانه ها و تبلیغ به مصرف انبوه تولیدات فرهنگی و غیرفرهنگی که با طراحی بسیار پیچیده همراه است، قدرت انتخاب را از کودک سلب می کند، سالیق را در درازمدت تحت کنترل تولیدکنندگان در می آورد. اگر صد سال پیش پدیده کالس و تخته و معلم یک پدیده مدرن تلقی می شد امروز ما در عرصه های گوناگون با فناوری آموزش روبرو هستیم. در جریان این گسترش روزافزون فناوری در حیطه های گوناگون زندگی، نمی توان خود را چون قبیله ای بدوی از آن دور نگه داشت. بلکه ناگزیر باید در این عرصه پا گذاشت و ابتکار عمل را در دست گرفت و هستی خود را سامانی دوباره بخشید و ارزش های نو خلق کرد.

کودک مانند ما بزرگترها ناچار به استفاده از تکنولوژی است. ولی طراحی وسایلی که کودک استفاده می کند در بردارنده شاخص های فرهنگی سرزمین او نیست و یا اینکه در آنها بسیار کم به هویت ملی و بومی آن پرداخته شده است. امروز ما صحبت از سلطه فرهنگی می کنیم، درحالی که در نظام آموزشی و پرورشی ما نشانه ای از آموزش موسیقی که بخشی مهم از هویت، فرهنگ و هنر سرزمین ماست وجود ندارد. واقعیت این است که معیارهای کودک در انتخاب و استفاده از فرآورده های فرهنگی تحت تأثیر سلیقه ها و داده های جذاب و ماهرانه جهانی قرار می گیرد، و متأسفانه این تأثیرپذیری چون بدون آگاهی است، فقط در سطح صورت می پذیرد، بدون اینکه عمقی داشته باشد او از فرهنگ خود نشانه ای برای مقایسه و تلفیق این فرهنگ ها داشته باشد. با نگاهی به سلیقه های جوانان در سال های اخیر مشاهده می کنیم تأثیر امواج تبلیغات گوناگون روی آنها بسیار شدید است. چراکه آنها در نظام تعلیم و تربیت خود آگاهی های الزم را در زمینه ریشه ها و چشمه های فرهنگ خود دریافت نکرده اند و اصوالً شناختی در زمینه تاریخ و فرهنگ و هنر شهر و کشور خود ندارند، درنتیجه آنها قدرت نقد و بررسی و انتخاب را ندارند و همین جاست که اهمیت آموزشِ مفاهیم فرهنگی، به ویژه موسیقی در تعلیم و تربیت مشخص می شود.

موسیقی یکی از عوامل مؤثر برای تخلیه روح و روان شناخته شده است. حال اگر موسیقی ای که مربوط به سنین کودکی باشد برای آنها گذاشته شود می تواند تأثیرات مثبتی را در بر داشته باشد که از جمله آنها: شادابی و نشاط، آرامش روحی و روانی، آمادگی ذهنی برای فراگیری می باشد. نظم و سا ختار موجود در موسیقی برای کودکان و سالمندانی که دنیای ذهنی پراکنده ای دارند می تواند مفید بوده و آنها را از آشفتگی احساسی دور کند )میرزاخانی، .)۱۸۳۱ بررسی ها نشان می دهد که گوش دادن به موسیقی های خاص و شاد بدون کالم به تعادل روحی و عاطفی کودکان کمک می کند. همچنین موسیقی باعث افزایش رشد جنین و رشد ذهنی کودک می گردد. اثر موسیقی بر جنین سادهترین ابزار موسیقی که دارای ریتم است قلب انسان است که حرکت منظم و آهنگینی تولید میکند و شنیدن صدای ضربان قلب جنین درون شکم مادرش مبین زندگی تازه و نشانهای دال بر وجود یک انسان است. مطالعهها نشان میدهد، زدن سازی توسط مادر هنگام بارداری اثر مطلوبی در جنین به جا میگذارد و شنیدن صداهای دلنشین برای جنین خوشآیند است و به رشد بهتر او منجر میشود )زاده محمدی، .)۱۸۳۱ موسیقی از دیرباز به عنوان یک پدیده تاریخی در زندگی انسانها حضور گوناگون و پررنگی داشته است. بشر اولیه به کمک حنجره و ابزاروآالت ابتدایی از سنگ و چوب، موسیقی اولیه را تولید کرده است.در حال حاضر به نقش موسیقی در پرورش استعدادهای کودک و حتی رشد شخصیتی او پی بردهاند . بنابراین برای آموزش نکات تربیتی از موسیقی استفاده میکنند. در عده ای از کودکان پرخاشگری، حرکات ناموزون و یا سکوتهای طوالنی و .. دیده می شود که اگر به اصل این موضوع برگردیم، می بینیم که یکی از عوامل این گونه حاالت، شنیدن و دیدن این موزیکهاست که باعث اثر مستقیم روی آنان شده است که در سنین باالتر می توان طرز پوشیدن لباس و آداب و منش شان به تقلید از آن گروهها باشد که در بعضی موارد دچار حوادثی غیر

۲

قابل جبران می شود که باید کامالً جدی گرفت . حال اگر موسیقی ای را که مربوط به سنین آنان است قبل از رفتن به مهد کودک و یا مدرسه برایشان گذاشته شود و حس حاکم بر فضایی را که فرزندانمان دوست دارند، برایشان درست شده باشد می تواند تأثیرات خوبی را در آنان مشاهده کرد، مانند: شادابی و نشاط، آرامش روحی و روانی، مطالب آمادگی ذهنی برای فراگیری. کودک امروز، آینده فردای جامعه هر کشور را تضمین می کند و به نوعی اگر به خالقیتهایی که در وجودشان هست، ارزش و بها داده شود می توانند در آینده نزدیک به نوعی به ارزشهای خود و جامعه آن کشور جامه عمل بپوشاند و می توان گفت، ایده ها و نظرهایشان با کوچک بودن از دید ما ایده های بزرگی از دید خودشان است که اگر این ایده ها را از بعدی دیگر نگاه کنیم، می تواند به نوعی ایده های بزرگی برای ما هم به شمار آید. در بعضی از انسانها دیده می شود که در سنین پایین آموزشهایی دیده اند که به نسبت طرز فکرشان و خالقیتهایشان باالتر از دیگر افراد آن گروه سنی است و می توان گفت که از کودکی مسیری را برای خود روشن کرده اند )کوشانفر، . )۱۸۳۱ کودکانی وجود دارند که با وجود اینکه در سنین پایینی هستند، نوازندگان خوبی اند و یا عده ای از آنان کار با رایانه را براحتی انجام می دهند.

موسیقی کودک ، به موسیقی اطالق می شود که آهنگسازی و اجرای آن توسط افراد بزرگسال ، برای کودکان انجام گرفته باشد.در متون معتبر اروپایی مقصود از موسیقی کودک، معموالً آهنگ هایی ست که به طور ویژه برای مخاطب نوجوان نوشته شده و آهنگسازان این قطعات ، از میان بزرگساالن می باشند. اگر به تاریخچه موسیقی کودک نگاهی بیندازیم ، مشاهده می کنیم که از هر دو جنبه ء آموزشی و سرگرمی به این مقوله پرداخته شده است. موسیقی ، اغلب به عنوان وسیله ای جالب و مفرح جهت آشنایی کودک با فرهنگ کشور خود و سایر ملل دنیا ، آموزش اخالق نیک و پسندیده ، و پرورش استعدادها و مهارت های نهفته در او به کار می رود.بسیاری از ترانه های کودکان ، مربوط به ترانه ها و ملودی های قومی آن ملت می باشد. ولی در سال های اخیر ، ژانر ویژه ای در حوزه ء موسیقی آموزشی بوجود آمده که از محبوبیتی فراگیر برخوردار شده است . تا زمانی که موسیقی کودک، صرفاً نقشی واسطه را در موسیقی ایفا می کرد ، مقولهء ضبط و نشر آن همواره به سایر بخش ها در موسیقی گره خورده بود. “مری یک برهء کوچک داشت” اولین کاماتی بودند که توسط توماس ادیسون در سال ۷۷۱۱ ضبط شد. در ۷۷۷۷ اولین دسک های ضبط شده با نام “صفحه” برای فروش عرضه شدند. یکی از این کارها ” ترانه های غاز مادر” بود. اولین فهرست کارهای ضبط شده توسط بسیاری از ناشران شاخص در صنعت ضبط موسیقی _ مانند : ادیسون ، برلینر و ویکتور همگی شامل بخشهایی ویژه و مستقل برای موسیقی کودک بودند. در دهه های ۷۳۹۱ ، ۷۳۹۱ و ۷۳۹۱ کمپانی های ضبط موسیقی ، به نشر آثار ویژهء کودک ادامه دادند. در میان این ناشران، کمپانی های : والت دیزنی ، آر سی ای ویکتور ، دکا رکوردز ، کپیتول رکوردز ، برادران وارنر و کلمبیا رکوردز آثاری را منتشر کردند که بر پایهء کارتون های محبوب و یا ترانه های Nursery Rhymes2 ساخته شده بود. اغلب این آلبوم ها دارای بروشوری بود که بچه ها می توانستند توسط آن ، ترانه را با خواننده همراهی کنند. بسیاری از چهره های شاخص در تئاتر ، رادیو و انیمیشن _ مانند : بینگ کراسبی ، هارولد پیری )گیلدر اسلیو بزرگ( ، ارسان ولس ، دان دولیتل ، ژانت مک دونالد ، روی راجرز ، فانی برایس ، بیل بوید ، اینگرید برگمن

و فردریک مارچ در ساخت این آثار حضور داشتند )چیت سازیان، .)۷۹۷۱

تحقیقات نشان میدهد آموزش موسیقی در کودکان پیش از دبستان باعث افزایش استدالل زمانی – فضایی در آنان میشود. دست آورد کیفی دیگر از برنامه آموزش موسیقی افزایش « حرمت خود » در کودکان است که بعنوان پایه و زیرساخت در تمرینات کودکان درنظر گرفته میشود. پاسخهای ریتمیک به آوازها، بدن را بخوبی ذهن درگیر میکند. در میان کودکان کسانی که بسختی درمورد خودشان صحبت میکنند و یا از مشارکت در تجربیات هنری سرباز میزنند ممکن است که از درک جنبه حرکتی و هیجانی فعالیتهای موسیقی لذت ببرند. از این رو تشویق کودکان به خلق موسیقی مخصوص خودشان تجربیات بیشتری را در ارتباط با آن میسازد. بدین ترتیب درحالیکه کودکان مشغول یادگیری هستند آنان تفکر من میتوانم را بطور

۸

طبیعی درخود گسترش میدهند. کودکان اغلب با شرکت در فعالیتهای موسیقی احساس شایستگی میکنند. همینطور حرکت در موسیقی تحول استعداد حرکات بدنی را در کودک تشویق میکند )استور، (۳۱۳۱

نگرشی بر جایگاه موسیقی کودک در اجتماع و خانواده

با ظهور موسیقی های جدید غربی و ورود آن به جمع موسیقی های ایرانی و به طبع آن جذب جوانان و نوجوانان به این نوع موسیقی ها ؛ بستر سازی جهت ترویج بیشتر موسیقی ایرانی را بیش از بیش ضروری می نمایاند. تولید آثار فاخر موسیقایی ، نو آوری در موسیقی ایرانی متناسب با ذائقه قشر امروزی و حمایت از هنرمندان موسیقی ایرانی از جمله عواملی ست که میتواند زمینه ساز ترویج این هنر واال در بین قشری گردد که بیشترین و تاثیر گذار ترین جمعیت کشور را به خود اختصاص داده است

. اما میتوان یکی از مهمترین عوامل جهت ترویج موسیقی فاخر ایرانی را آموزش بیان نمود . آموزش موسیقی میتواند از دوره کودکی آغاز و ادامه یابد که همین امر باعث تربیت هنرمندان بسیاری میگردد که به طبع آن موسیقیدانان ارزشمندی تحویل جامعه هنری ایران خواهد شد . آموزش موسیقی از سنین کودکی امریست که توجه بسیار اندکی بدان گردیده است و آنطور که باید جدی گرفته نشده است . متاسفانه هیچگاه دربین خانواده ها به آموزش موسیقی کودک به عنوان یک ضرورت مهم وآینده سازکودکان نگریسنه نگریسته نشده . اگرچند آموزش موسیقی به کودکان میتواند باعث رشد و بالندگی ذهن و قدرت خالقیت این قشر در آینده گردد. به یاد داشته باشیم که تنها هدف از یادگیری موسیقی در دوران کودکی صرفا به جهت روشن نگاه داشتن چراغ موسیقی ایرانی نیست و میتوان بزرگترین مزایای یادگیری موسیقی در دوران کودکی را شادابی ذهن کودک ، قدرت تحلیل مسائل ریاضی و خالقیت و کنجکاوی وی بر شمرد . جدی نگرفتن موسیقی کودک نه تنها در خانواده که تولیدات رسانه ملی نیز مشاهده میگردد با اندکی تامل میتوان به راحتی به این نکتهپی برد که تولیدات صدا و سیما برای کودکان صرفاً جنبه مشغول کنندگی دارد و در آن سعی نگردیده است مجالی برای بروز کنجکاوی و خالقیت کودک داده شود . هیچگاه نباید فراموش نمود که کودکان نسبت به بزرگساالن از ذهن پویا تر و خالقیت و توانایی باالتری بر خوردارند ، در این دوره است که میتوان آینده این عزیزان را رقم زد ؛ در هنگام فعالیت کودک در زمینه موسیقی ، او می آموزد چگونه از کوشش خود لذت ببرد و نیز یاد میگیرد که نمیتوان خیلی آسان به نتیجه رسید ؛ او یاد میگیرد که چگونه نقش خود را سالم ایفا کند و چگونه صبور باشد ؛ موسیقی به کودک کمک میکند تا همکاری تعامل و اعتماد به نفس او افزایش یابد خودش را بشناسد باور کند و اظهار وجود نماید ؛ نیز ترسهایش را کنار گذارد . موسیقی نه تنها میتواند موجب رشد کودک و بالندگی او گردد بلکه مادران در دوران بارداری نیز میتوانند با گوش سپردن به موسیقی های آرام و مالیم تاثیر آن را بر روی جنین خود احساس نمایند .دکتر الکساندر المونت بر این اعتقاد است که هر نوع موسیقی که فرد خود دوست دارد قابل اجراست و میتواند از آن برای جنین و یا کودک خود استفاده کند اما ترجیحا آرامش بخش باشد ؛ الزم به ذکر است فرکانس های بم و باس بهتر میتوانند در مایع درون رحم به حرکت در آیند )شرفخانی، (۷۹۷۱

روش های علمی و جدید آموزش موسیقی کودکان برای سنین مختلف طبقه بندی گردیده و سالهاست که در کشورهای صاحب سبک موسیقی رواج یافته است تا کودک را با اصول علمی و عملی موسیقی آشنا سازد. از جمله میتوان به روشهایی چون : ارف، مارتنو، داکرز و کدای اشاره نمود که هر یک از آنها می تواند تا سطوحی هنرجو را که در سطح کودک و نوجوان هستند از جهت دانش ارتقاء دهند. این درحالیست که در جامعه ما ؛ متاسفانه موسیقی کودک نادیده گرفته شده است و آنطور که باید بر آن اهمیت داده نشده است . در این مورد نمیتوان تمام قصور را متوجه دولتمردان دانست . که البته کم نیز مقصر نیستند ؛ عدم توجه به موسیقی اصیل ایرانی و مردود دانستن یکی از اصلی ترین مشکالت و موانع همیشگی پیش روی موسیقیست چه کودک و چه بزرگسال . عدم حمایت مالی و معنوی موسسات دولتی من جمله وزارت آموزش و پرورش ؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی و ارگانهای دولتی از آموزشگاههای موسیقی کودک روحیه مضاعف متولیان و مربیان این مراکز را کاهش میدهد و میل و رغبت آنان به فعالیت در زمینه آموزش به کودکان را میکاهد .

باید توجه نمود که در این خصوص............

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”