• صفحه نخست
• مراحل بافت گلیم

بافت فرش و گلیم از گذشته های دور میان ایرانیان رواج داشته و از هنرهای اصیل مردم ایران است . در این مطلب بعد از معرفی اجزای گلیم با نحوه بافت آن آشنا می شوید . با ما همراه باشید.
از جمله تفاوت های فرش و گلیم می توان به این مورد اشاره کرد که گلیم فاقد پرز است .نقش های به کار رفته در بافت گلیم عموما طرح های هندسی و یا شکل حیوانات می باشد .اولین مرحله بافت گلیم چله کشی نام دارد و بعد از آن بستن کوجی . کوجی همان استوانه چوبی است .باید بدانید که گلیم به سه روش ساده و ورنی و رجسته بافته می شود . برای آشنایی با مراحل بافت گلیم با پرشین وی همراه باشید.

آشنایی با مراحل بافت گلیم
گلیم دست بافتی است بدون پرز که با نخ خامه پشمی (البته درایام قدیم ) و یا پنبه ای ،مصنوعی(آنیلینی،کرومی،اکرلیک)به صورت تار وپود بافته میشود ودر بافت آن از نخ یک لای ۵-۳ استفاده می شود.

هر چه قدر لایه نخ کمتر باشد کیفیت گلیم بافته شده بهتر می باشد.شاید گلیم نوع ساده قالی باشد رویاین اصل می توان پذیرفت که بافت گلیم قبل از ابداع قالی رواج داشته است .آثار به دست آمده در آرامگاه فراعنه مصر ۲۵۰۰سال قبل از میلاد نشان از وجود گلیم در آن زمان دارد.

گلیم ها عموما با نقوش شکسته (هندسی) بافته میشوند.این نقوش بیشتر شامل لوزی، سه گوش، چهار گوش، انواع گل، بوته، ترمه، شش گوش، انواع حیوانات اهلی و درندهو نیز بسیاری از نقوش دیگر می شود.قدیمی ترین گلیم بافته شده در مصر به دست آمده.

البته در کشورهایی مانند هند، چین، افغانستان، پاکستان و دیگر کشور های خاورمیانه بافت گلیم صورت می گیرد .گلیم بافت ها انواع گوناگونی دارند که می توان به گلیمچه، مسند، خورجین، ورنی، جوال و…اشاره کرد.

مراحل بافت گلیم
نحوه بافت گلیم
در کشور ما ایران بیشتر گلیم ها در استا ن های فارس، مشهد، کردستان، یزد، اردبیل،گرگان،کرمان، بلوچستان، آذربایجان و…بافته می شوند.گلیم های متوسط معمولا دارای ابعاد یک متر در دو متر، مسندها ۱۵۰در۱۰۰ و پادری ها در ابعاد۹۰در۶۰ می باشند.

گلیم های ایرانی به دو روش: کرباس و صوفی نیز در دارهای عمودی یا ایستاده، افقی یا زمینی بافته میشوند.

یک گلیم بافته شده شامل اجزای زیر می شود:

مراحل بافت گلیم و آشنایی با اجزای آن
گیس باف یا زنجیره بافی،کناره سفید رنگ و یا طبق سلیقهخود بافنده، شیرازه، ملیله کاری، حاشیه ساده، حاشیه همراه متن، زمینه وخود نقش.گلیم هرسین که مربوط به استان کرمانشاه استاز شهرت خاصی برخوردار است.گلیم ورنی که مربوط به استان آذربایجان است به ظاهر مانند فرش ولی فاقد پرز میباشد که روی این نوع گلیم ها نقش برجسته ایجاد می کنند و امروزه در بازار نوع ماشینی آن بهنام گلیم – فرش موجود می باشد.گلیم دورو مربوط به استان اردبیل است که هر دو طرفش به یک شکلاست که از تنوع رنگ و نقوش زیادی برخوردار است.

مراحل بافت گلیم

نخستین مرحله بافت گلیم چله کشی است.برای این منظور بعد از انتخاب دار ابتدا دو رشته طناب با فواصل دلخواه به موازات زیر دار دستگاه گلیمبافی بسته می شود که در اصطلاح چله کشی با عنوان زه دار مورد استفاده قرار می گیرد سپس سرنخ پنبه ای که دارای ظرافت یا ضخامت مورد نظر بوده و قبلاً به صورت گلوله در آمده به منتهاالیه سمت راست یا چپ زیر دار گره زده می شود آنگاه گلوله نخ را از پشت اولین زه دارو از جلوی دومین زه دار عبور داده و از روی سردار به پشت می برند و از زیر دارخارج می کنند.

بعد از چله کشی نوبت به بستن کوجی می شود که قطعه چوبی استوانه ای شکل به قطر تقریباًچهار سانتی متر و طولی معادل عرض گلیم بافی است.عمل زنجیر بافی در قبل از بافت گلیم صورت می گیردو به بافنده امکان می دهد تا عمل بافت با سرعت بیشتری انجام گیرد.

بعد از پایان چله کشی لازم است ترتیبی انجام گردد که چله های دوانده شده در جای خود ثابت بمانند.

مراحل بافت گلیم کدامند؟
نحوه بافت

تولید گلیم معمولاً با بافت چند رج سادهکه نزد بافندگان به گیس بافی شهرت دارد آغاز می شود برای این کار حدود ۱۵ تا ۱۶ سانتیمتر ازابتدای چله ها به منظور ریشه در نظر گرفته شده است و سپس مقداری از گلیم با نخ از نوعچله به صورت یکی در میان بافته می شود.

مراحل بافت گلیم
نحوه گلیم بافی
گاهی نیز بافندگان برای این قسمت از نخهای رنگی استفاده می کنند و عمل بافت را به صورت دو تاراز رو و دو تار از زیر انجام می دهند و بعد از بافت هر رج بطور ساده دو رجنیز بافت زنجیره ای به ابتدای گلیم می افزایند و به دنبال آن عمل اصلی بافت را انجام می¬دهند بعداز قسمت زنجیره¬ای گلیم بافت اصلی آن انجام می پذیرد و بافنده طبق نقشه یا اثر ذهنیات خود، نخ هایرنگی را که قبلاً به صورت گلوله درآمده از لابه لای تارهای گلیم عبور می دهند.

گلیم به سه شیوه بافته می شود:

گلیم ساده باف : در این نوع گلیم، پودها یکی در میاناز لابه لای تار (چله) عبور می کند.این گلیم یک روست و برای بافت آن معمولاً از نقشه از قبل آماده شده استفاده نمی شود.نقوش گلیم ساده باف، عموماً هندسی است و به ندرت نقوش منحنی در این نوع گلیم دیده می شود.گاهی روی این گلیم ها با استفاده از الیاف رنگی پشم، نقوشی ایجاد می شود که غالباً هندسی است.

مراحل بافت گلیم و شیوه های بافت آن
گلیم برجسته : این نوع گلیم دارای زمینه ای ساده می باشد ولی طرح اصلی مانند قالی پرزدار است.بدینصورت که از روی نقشه قالی، بر روی چله گلیم گره زده می شود و در پایان پرز اضافی چیدهمی شود.

ورنی : ورنی، گلیمی است بدون پرز و یک رو، که عموماً بدون نقشه و به صورت ذهنی توسطدختران و زنان عشایر مناطق مغان، ارسباران و مشکین شهر بافته می شود.این نوع گلیم در کردستان و کرمان با طرح و نقش دیگری بافته می¬شود که در کرمان آن را “شیریکیپیچ” می-نامند.بهترین ورنی های ایران توسط ایل شاهسون یا ایلسون تولید می شود که سابقه طولانی در این زمینه دارند، بهگونه ای که همواره واژه ورنی با نام شاهسون قرین بوده است.

به طور کلی از لحاظ بافت گلیم های ایرانی به دو شیوه بافته می شود :

۱- شیوهپود گذاری : در این شیوه تنها از نخ تار (چله) و نخ پود برای بافت گلیم استفاده می-شود.پودهای رنگارنگ را از زیر و روی رشته¬های تار عبور می دهند، با تغییر رنگهای پود است که نقش¬ها پدیدارمی شود و هر دو روی گلیم صاف، هموار و همرنگ می شود.

مراحل بافت گلیم ساده
۲- شیوه پودپیچی: در این شیوه علاوه بر نخ تار و نخ پود از پودی نازک نیز در بافتاستفاده می¬شود و در واقع پود به حالت پیچش از میان نخ های تار عبور نموده، سپس با عبور پودنازک و کوبیدن آن با شانه، عمل درگیری نخ های تار و پود قطعی می شود.این شیوه بافت که بسیاری از صاحب نظران آن را حدواسطی میان گلیم بافی و قالی بافی دانسته اند، درواقع آخرین منزلگاه تکامل گلیم بافی به قالیبافی می باشد.بافت گلیم معروف به ورنی در آذربایجان شرقی و نیز بافت گلیم معروف به شیریکی پیچ در استان کرمان بدینشیوه است.

این نوع گلیم ها را که به شیوه پود پیچی بافته می شوند سوماک نام نهاده اند.گاهی روی گلیم ها را سوزن دوزی می کنند، این گلیم ها به گلیم سوزنی شهرت دارند.

بیشتر بدانید : دستگاه های بافت گلیم

به طور کلی دستگاه های بافت چهار نوع می باشند:

الف- گلیم ساده باف

دستگاه گلیم ساده باف از یک کجو و چوب کمکی تشکیل شده و گلیم به طور یکنواخت روی آن بافته می شود.پشت و روی این نوع گلیم یکسان بوده و هر دو روی آن قابل بهره گیری است.

ب-گلیم چرخی باف

دستگاه گلیم چرخی باف دارای چهار کجو است. هر کجو به وسیله کمان هایی جا به جا می شود.در این نوع بافت پود از لا به لای تمام تارها رد می شود . بافت به صورت یکسانی پیش می رود.در پشت گلیم پودهایاضافی روی هم قرار می گیرند و به این دلیل حاصل کار، گلیمی محکم و ضخیم با پشتو روی متفاوت خواهد بود که فقط یک روی آن قابل بهره گیری است

مراحل بافت گلیم با دستگاه
ج- جاجیم باف

دستگاه بافت جاجیم دارای چهار کجو و چند کمان است. تفاوت اساسی بین جاجیم و سایر انواع گلیم،رنگی بودن تارهای آن است که مانند پود در ظهور نقش ها مؤثرند.پشت و روی جاجیمهمانند گلیم ساده بافت یکسان است.

د- گلیم سوزنی ( سوماک )

دستگاه گلیم سوزنی دارای یک کجو است و به طور کلی از نظر ظاهر به دستگاه بافت گلیم ساده شباهت دارد.در این بافت پودهای اضافی در پشت گلیم به صورت آزاد باقی می ماند.بافت این نوع گلیم در میانعشایر بسیار معمول است . اغلب برای تزئین مورد استفاده قرار می گیرد.

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”