واژه شناسی :
کابوکی(歌舞伎) نام گونهای از تئاتر سنتی ژاپنی است که شهرتش به دلیل سبک درام آن و نوع لباس زینتی بازیگرانش میباشد. این واژه از ترکیب سه نویسهٔ کانجی تشکیل شدهاست، که از چپ به راست، به معنی آواز (歌)، رقص (舞) و مهارت (伎) میباشند و بههمین دلیل است که کابوکی گاهی «هنر آواز و رقص» ترجمه میشود. حروف این کلمه، به دلیل آنکه از زبان چینی وارد شدهاند، مفهوم واقعی لغت را نشان نمیدهند. استاد بهرام بیضایی در کتاب تاریخ نمایش در ژاپن درباره سیر تحول و تطور تاریخی و فراز و فرودهای نمایش کابوکی آورده است: تئاتر «کابوکی» تغییرات زیادی به خود دیده است. این گونه نمایشی در آغاز تنها طرح هایی بدیهه سازی شده بود که در نمایش ها جای داده می شد. نویسندگان کابوکی هرگز در یک شکل معین و تعریف شده نمی اندیشیدند و همچون تئاتر آیینی خاور دور و «کیوگن» در «کابوکی» هیچ خط فاصله ای بین کمدی و جدی کشیده نمی شد.
**پیدایش کابوکی :
پیدایش کابوکی به سال ۱۶۰۳ برمیگردد، زمانیکه یک مایکو (زنی که به معبد شینتویی خدمت میکند) به نام Okuni، سبک جدیدی از رقص و نمایش را در شهر کیوتو اجرا کرد. در این نمایشها، زنان نقش زن و مرد را در نمایشنامههای کوتاهی دربارهٔ زندگی روزمره اجرا میکردند. این سبک به سرعت محبوب شد و حتی از اوکونی خواسته شد که در دربار امپراتور آن زمان، نمایش اجرا کند. به دنبال این موفقیت، گروههای بازیگری مشابه به رقابت با اوکونی پرداختند و به این صورت، کابوکی تبدیل به نمایش و رقص دسته جمعی شد که توسط زنان به اجرا درمیآمد. بعد از مدتی، به دلیل اینکه نمایش با امور غیراخلاقی همراه شد و باعث شد حتی بعضی کابوکی را با مفاهیم نادرست بشناسند، در سال ۱۶۲۹ زنان از اجرای کابوکی منع شدند. از آنجا که کابوکی نمایش محبوبی بود، از پسران جوان برای به عهده گرفتن نقش زنان استفاده شد. به همراه تغییر جنسیت بازیگران، تغییر دیگری نیز در نوع نمایش و رقصها پیش آمد و آن اضافه شدن هیجان و حتی خشونت به اجراها بود.
مایشهای کابوکی در سه دسته جای میگیرند. تاریخی/خانوادگی/رقص. اجراهای تاریخی اغلب دربارهٔ حوادث تاریخی بسیار مهم ژاپن بود. در دوره حاکمیت شوگانها، سانسور شدیدی برای ممنوعیت انتقاد از دولت وقت انجام میشد و در نتیجه مضمون نمایشنامهها راجع به وقایع دیگر مانند جنگهای سال ۱۱۸۰ یا ۱۳۳۰ ژاپن بود. بر خلاف اجراهای تاریخی که بیشتر دربارهٔ طبقه ساموراییها بود، اجراهای خانوادگی(داخلی)، دربارهٔ محدودیتها و مشکلات اجتماعی، و بخصوص راجع به زوجهایی بود که بخاطر مشکلات و موانع نمیتوانستند در این دنیا کنار هم زندگی کنند و تصمیم میگرفتند تا بعد از مرگ با هم باشند و خودکشی میکردند. در کابوکی از گریم و ماسکهای مخصوصی (برای حیوانات یا موجودات غیرطبیعی) نیز استفاده میشود و رنگهای مورد استفاده نشانگر شخصیت نقشی است که بازیگر برعهده دارد.
**کابوکی بعد از انقلاب میجی (Meiji):
تغییرات فرهنگی زیادی که در سال 1868 بعداز سقوط شوگان تاکوگاوا (Tokugawa shogunate) رخ داد و نیز حذف فرهنگ" سامورایی" و آغاز ارتباط ژاپن با دنیای غرب، به روی کار آمدن مجدد کابوکی کمک بسیاری کرد. در این حال، بخاطر انزوای این تئاتر در دوران جدید، بازیگران تلاش کردند تا شهرت این تئاتر را در میان طبقات بالای اجتماع افزایش دهند و سبک های سنتی را به مدرن تبدیل کنند در طول بمباران جنگ جهانی دوم، تعداد زیادی از تماشاخانه های کابوکی تخریب شدند و اشغالگران بعد از جنگ اجرای کابوکی را ممنوع کردند تا اینکه بعد از بین رفتن ممنوعیت، در سال 1947، نمایش های کابوکی مجدداً به روی صحنه رفتند.
کابوکی در دنیای کنونی ژاپن:
تاثیرات جنگ جهانی دوم دوران سختی را برای تئاتر کابوکی رقم زد. تمایل مردم برای پذیرش تفکرات و سبکهای متعلق به دوران گذشته، کم شده بود و کابوکی نیز از این موج جدید درامان نماند. در این میان کارگردانی به نام تتسوجی تاکچی، بخاطر ابداعاتی که در ساخت کابوکی کلاسیک ایجاد کرد و مسبب تولد دوباره کابوکی و جلب توجه مردم در یکی از ایالات ژاپن به نام “کانسای” شد، محبوبیت فراوانی دارد. در میان تمام ستارگان جوانی که در کابوکیهای او ایفای نقش نموند، معروفترینشان ناکامورا گانجیرو بود که این دوره از اجراهای کابوکی را به افتخار او، نامگذاری کرده بودند. امروز کابوکی، هنوز نسبتاً محبوب باقی مانده است و تقریباً مشهورترین سبک تئاتر سنتی ژاپن محسوب میشود و بازیگران آن در تلویزیون و سینما نیز حضور دارند. حتی در انیمیشنهای سنتی ژاپن نیز از مفاهیم کابوکی استفاده میشود.
برخی ارکان تئاتر کابوکی
طراحی صحنه: بخشی از صحنه نمایش در کابوکی، “هانامیچی” نامیده میشود، که در آن قسمتی از صحنه به شکل راهرویی به سمت تماشاگران باز میشود. این سکو در کابوکی نقش مهمی دارد و فقط راهرویی برای ورود و خروجها یا راهی به سمت سکوی اصلی نیست، بلکه صحنههای مهمی روی آن اجرا میشود. صحنه کابوکی در طول قرن ۱۸ تغییرات زیادی کرد و مدرن تر شد. برای نمونه، اضافه شدن تعدادی حقههای نمایشی به صحنه مثل امکان غیب و ظاهر شدن بود. کابوکی میتواند به مفهوم تئاتر پیشرو یا تئاتر عجیب باشد.
Mawari-butai (سکوی چرخان): سکویی که گرد و چرخدار است و حول سکوی اصلی و ثابت میچرخد و برای انتقال و تغییر صحنه ای به صحنه ای دیگر بسیار مناسب است.
Seri: سکوهایی که قابلیت افزایش یا کاهش ارتفاع دارند و برای بالا بردن یا پایین آوردن بازیگر در صحنهها استفاده میشود.
Chūnori: تکنیکی است که در آن سیمیبه لباس بازیگر متصل است و از آن برای به پرواز درآوردن بازیگر بالای سکو یا قسمت مشخصی از تالار نمایش استفاده میشود. امروزه این تکنیکها کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. در کابوکی نیز مانند بقیه هنرهای نمایشی ژاپن، جابجایی و یا تغییرات در صحنه، گاهی وقتی بازیگر در حال بازی و پردهها نیز باز هست، انجام میشود و اینکار با Hiki Dōgu یا واگن کوچک مخصوص اینکار انجام میگیرد. Kuroko به دستیاران صحنه گفته میشود که لباس یکدست مشکی میپوشند و تشخیص آنها مشکل است و باید با سرعت وسایل صحنه را جابجا کنند و تغییرات را برای صحنه بعد نمایش در حال اجرا آماده کنند یا به بازیگر کمک کنند تا لباسش را به سرعت تعویض کند طوری که تماشاگران متوجه نشوند.
“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”