• صفحه نخست
• فرش اهنی

آشنایی با فرش کردستان و ویژگی های آن

 فرش بافی هنری کاملا خلاقانه و برگرفته از خلقیات و شرایط مناطق جغرافیایی هر منطقه است. توجه به فاکتور شرایط جغرافیایی و آب و هوایی موجب ویژگی فرش کردستان و تمایز آن نسبت به هنر فرش بافی سایر نقاط ایران شده است. در فرش دستباف کردی به خوبی می توان جسارت و صلابت مردم آن این خطه را مشاهده کرد. در این مقاله قصد داریم درباره ویژگی فرش کردستان و شهرهای مطرح آن در هنر فرش بافی اطلاعاتی در اختیار شما قرار دهیم.

تاریخچه فرش بافی در استان کردستان

قالی بافی در استان کردستان سابقه طولانی دارد. این مسئله را می توان از اصالت و اعتبار قالی عشایری این استان دریافت کرد. به طور دقیق نمی توان قدمت فرش دستبافت کردی را مشخص نمود. اما کارشناسان ، قدمت فرش کردستان را به حدود ۴۰۰ سال پیش تخمین زدند. در کتاب تحفه ناصری درباره فرش ها و قالیچه های با ارزشی سخن به میان آمده است که آن ها را به سفارش رئیس ایلات و عشایر و به عنوان پیش به مقامات هدیه می کردند.

در موزه فرش نیز چندین نمونه فرش دستباف کردی مربوط به دوره قاجار نگهداری می شود. شرایط آب و هوایی خاص و کوهستانی این منطقه به خوبی روی خلق و خوی مردم ، معیشت و هنر آن ها تأثیر گذاشته است. برای بافت فرش از پشم خشن استفاده می شود که موجب زمخت نشان دادن بافت ها شده است.

 به راحتی می توان در نقشه فرش دستباف کردستان نمود کاملی از مناطق کوهستانی صعب العبور و پر پیچ و خم را مشاهده کرد. این تصاویر به صورت خطوط شکسته و طرح های پر از زاویه بر روی نقشه فرش دستباف کردستان ظاهر شده است.

خصوصیات فرش کردستان

در هر کدام از مناطق ایران شرایط متفاوت جغرافیایی بر خلق و خو و آثار هنری آن منطقه تاثیر دارد. منطقه کوهستانی کردستان نیز موجب شده که مردم این خطه از عناصر طبیعی به میزان زیادی در دست بافت ها و سایر هنرهای دستی خود بهره ببرند. نقشه فرش دستباف کردستان به طور کامل نشان دهنده منطقه پر پیچ و خم کوهستانی است. این طرح ها ریشه در اعتقادات ، آداب و رسوم و باورهای مردم این منطقه دارد.

در نقشه فرش دستباف کردستان می توان ارتباط نقوش با کار ، زندگی ، امور روزمره ، ازدواج ، فرزند آوری ، دعا و غیره را به خوبی مشاهده کرد. فرش این منطقه به سبک سنه ( سنندج ) ، بیجار ( گروس ) و عشایری بافته می شود.

نخی که در بافت تار و پود به کار می رود ، از پشم دست ریس شده است. عشایر کرد نیز در بافت فرش تبحر خاصی دارند. ویژگی فرش کردستان و دستبافته های عشایری این است که در بافت قالی از پشم شتر به جایی پشم گوسفند استفاده می شود. با توجه به ضخامت این نوع پشم می توان متوجه زمختی ، خشونت و سفتی فرش عشایرشد.

 ویژگی فرش سنندج

آنچه که بیش از هر چیز موجب شهرت فرش کردستان شده ، هنرمندی بافندگان شهرهای بیجار و سنندج است. در گذشته حاکمان شهر سنندج علاقه بسیار زیادی به هنر نشان می دادند و از هنر فرش بافی و سایر هنرها حمایت می کردند. این مسئله موجب رشد هنر فرش بافی در سنندج شد.

سنندج در بافت فرش قدمتی ۱۰۰ ساله دارد. اما در بافت گلیم قدمت بسیار بیشتری دارد و گلیم های این شهر معروفیت و شهرت جهانی دارند. آنچه موجب ویژگی فرش سنندج شده ، پشم مصرفی برای بافت فرش است. این پشم بسیار نازک است؛ تا جایی که گاهی نمی توان میان نخ کارخانه ای و پشم را تشخیص داد.

سه نوع مختلف چله کشی ترکی ، فارسی و تلفیقی در ایران مرسوم است. در اکثر مناطق غربی ایران و سنندج چله کشی ترکی برای بافت فرش استفاده می شود. در این شهر برای بافت فرش تنها پود ضخیم در میان رج های بافت به کار می رود. این مسئله متاثر از گلیم بافی و گبه بافی این شهر است. البته در حال حاضر در بافت فرش دستباف کردی پود نازک نیز مرسوم شده است.

رجشمار فرش نشان دهنده میزان تعداد گره فرش در هر ۷ سانتی متر مربع است. در فرش هایی که با مرینوس و ابریشم بافته می شوند ، این رجشمار بیشتر از ۷۰ است؛ اما ویژگی فرش سنندج این است که رجشماری بین 25 تا 35 دارد. ویژگی فرش سنندج با وجود رجشمار پایین ، زیبایی بسیار زیادی همراه با طرح ها و نقشه های گرم آن است.

در بافت فرش دستباف کردی خطه سنندج ، از گره ترکی استفاده می شود. همچنین استفاده از الیاف تابیده در بافت فرش موجب می شود که گره های فرش به خوبی از پشت آن قابل رویت باشد. سنندج در گذشته با نام سنه شناخته می شد. در میان اهل فن و بافندگان این منطقه علاوه بر گره ترکی از گره فارسی و گره سنه در بافت به کار می رفت.

نقشه فرش دستباف کردستان در منطقه سنندج بسیار متنوع است. بافندگان در سنندج از طرح هایی مانند سه ترنج ، جقه هشت پر ، گل وکیلی ، گل و بلبل ، گل میرزاعلی ، جقه چهار پر ، ماهی درهم و کلاه فرنگی استفاده می کنند.

در این قالی ها رنگ های زرد مایل به سبز ، قهوه ای و قرمز به میزان زیادی به کار رفته است و فرش بافت گوشتی و انبوه دارد .

ویژگی فرش کردستان در مناطق شمالی این است که طرح ها و نقش ها از نقوش قالی زنجان و آذربایجان تاثیر گرفته است. همچنین در مناطق جنوبی به علت نزدیکی به کرمانشاه و همدان نقوش متاثر از شهرهای مجاور هستند.

 ویژگی فرش بیجار

تفاوت هایی در بافت فرش بیجار و سنندج وجود دارد. در بافت فرش بیجار از دو پود ضخیم و نازک در میان رج های بافت استفاده می شود. البته در گذشته سه نوع پود به کار می رفت و همین مسئله موجب سفتی و سختی بیش از حد فرش می شد؛ به طوری که فرش بیجار به قالی آهنی معروف بود.

استفاده از سه پود تا حدود ۳۰ سال پیش نیز مرسوم بود و در آن دو پود ضخیم و یک پود نازک در میان رج ها استفاده می شد. اما در حال حاضر این شیوه پودکشی دیگر مرسوم نیست و فقط از دو پود استفاده می شود.

 ذکر این نکته مهم است که هر چه مقدار پود در بافت بیشتر باشد ، فرش سفتی بیشتری دارد. البته این مسئله به معنی کاهش کیفیت و یا بالا رفتن کیفیت فرش نیست؛ بلکه میزان لختی فرش را متفاوت خواهد کرد.

از جنبه دیگر ویژگی فرش بیجار ، بافت فشرده و ضخیم آن به شیوه لول بافت است. رجشمار در این فرش بین ۳۰ تا ۳۵ متغیر است. البته در برخی موارد که در بافت فرش ابریشم استفاده می شود ، رجشمار تا ۴۰ نیز افزایش می یابد. در گذشته نیز این رج شمار بین ۱۵ تا ۲۰ بود. اما به طور معمول آنچه امروز رایج است ، رجشمار 30 در بافت است.

فرش دستباف کردی خطه بیجار با استفاده از نقشه های شاه عباسی ، گل فرنگ ، گل سرخی و لچک ترنج هراتی جان می گیرد. در نمونه های قدیمی فرش این منطقه طرح های اسلیمی دهان اژدری و سمن برخانوم نیز استفاده می شد.

 آنچه که موجب ویژگی فرش بیجار می شود ، علاوه بر طرح ها و نقش های جالب توجه آن رنگ های به کار رفته در قالی است. عمدتا رنگ قرمز روشن ، لاکی ، سرمه ای و سفید در بافت فرش دستبافت این منطقه کاربرد بیشتری دارد.

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”