• صفحه نخست
• خصوصیات فرش کرمانشاه

در استان كرمانشاه، دار قاليبافي داري است عمودي و يا ايستاده و نقوش به كمك گره اي تركي بر متن قالي نقش مي بندد، شيوه بافت دوپودي است. بدين ترتيب كه پس از دوانيدن پود كلفت كه در اصطلاح محلي «تونه پو» ناميده مي شود، به بافت يك رج گره اقدام مي شود، و در انتها پود نازك يا شليه پو را عبور مي دهند. پشم مورد نياز قاليها، ابتدا از احشام منطقه تأمين مي شد، ولي امروزه به واسطة افزايش روند توليد و كمبود آن، از پشم كارخانه اي نيز استفاده مي كنند.

تولید فرش سیدعبدالهی که بوسیله تولید کننده ای به همین نام درکرمانشاه آغاز شد وافزایش طرح های دیگرکه متأثر از نقوش فرش ساروق ، کرمان و بیجار بود در واقع نشان دهنده سابقه بافت فرش شهری کرمانشاه درآغاز قرن حاضر شمسی است.

به طور کلی، فرشبافی اصلی و واقعی کرمانشاه راباید درمناطق روستایی وریشه آن ها رادرپهنه گسترده قالی بافی عشایری جستجوکردکه به قالی بافی تاریخی وکهنسالی ایران می پیوندد.قالی بافی به صورت یک فعالیت جنسی، باارزش خودمصرفی وبا نقشه های بومی و محلی‌ از سالها پیش‌ دربسیاری‌ ازروستاهاو درمیان‌عشایر منطقه‌کرمانشاه وجود داشته‌است.

نقشه‌های‌ محلی‌شناخته‌شده که‌نام‌ روستاهای‌ معینی‌ را بر خود دارند،گواه بارزی بر این امراست.از این جمله اند نقشه های کیونانی، حسین آبادی، اکبر آبادی، وغیره که به نام روستاهای کیونان، حسین آباد و اکبرآباد نامیده شده است. روستاهایی که نامشان براین نقشه ها،نشسته، زادگاه این نقشه ها بوده اندویا ممکن است بافندگانشان دراین موردتقدم یامهارت بیشتری داشته اند.

ویژگی های قالی بافی سنتی درمنطقه کرمانشاه :
1. درهمه جازنان بافنده قالی بودند.

2. قالی کمتر برای عرضه به بازار بافته می شد.

3. درهمه جا دارها ایستاده (عمومی) بود.

4. گره قالی ترکی، پرزقالی بلند وبه اصطلاح پرگوشت بود

5. نقش ها هندسی وبومی خودمنطقه ودرمسیرمواردی متأثرازنقش های بومی مناطق مجاور بود.

6. رنگ ها اغلب گیاهی ومعدنی بودودرمحل تهیه می شد.دراغلب نقاط محدودبه چند رنگ اصلی موجوددرمنطقه بود.

7. قالی ها رامعمولاً دراندازه های 5/1×3 -2×3 -1×25/1 وکناره به اندازه 1×5 ذرع می بافتند.

8. مواد اولیه آن به خصوص نخ پشم درهمان روستا تهیه می شدبه عبارت دیگر قالی بافی روستایی وایلی هم خودکفا وهم خودمصرف بود.

9. رج شماربین 20 تا 30 بوده است.

این ویژگی ها رفته  رفته با تحولاتی که در امر قالی بافی بوجود آمد تغییر یافت.

 ازجمله:
1. تغییردرابزارکار= تنها تغییر عمده ای که دراین مورد دیده میشود،تغییر نوع داراست .به نظر بافندگان بادارهای جدید کارراحت تراست وقالی هم صاف تروبهترازکار درمی آید.

2. تغییردراندازه قالی = بافت قالی کناره کم شده است وعلاوه براندازه های معمولی بافتن قالی های بزرگ دراندازه پشتی رواج یافته است.دراندازه های:
90×75 -160×110- 250×140 -3×2

3. تغییر درنقش = درنتیجه جاذبه بازار ،نقش های معمول درمناطق دیگرنیزبه منطقه وارد وبافته می شود.

4. تغییر رج شمار = فرش ها با رجشمار بالاتراز30تا40بافته می شود.
 

در فرهنگ قاليبافي كرمانشاه، واژة «گل» به معني نقش به كار برده مي شود چنانكه در گل اكبرآباد (گل ترنجي) و غيره، منظور از گل، نقشه كلي قالي است. همچنين ريزه گل به معني خرده نقشهاست . اين نقوش كه ابداع و ارائة آنها اختصاص به بوميان منطقه دارد، با نامهايي گوناگون از نتوع و ويژگيهاي مخصوصي برخوردارند، به طوري كه نمونة آنها را در ديگر مناطق نمي توان يافت. در ميان اين مناطق، منطقة كنگاور و دينور، محل تلاقي نقشهاي مختلف مناطق مجاور است.

در اين ميان «نقش بازو بندي» كه آن را در بعضي روستاهاي سنقر «شيرين شكر» هم مي نامند، تنها نقش بومي است كه هنوز هم بازار خوبي دارد. نقشه هاي متداول و مرسوم در منطقه، از چندين نقش شناخته شده تشكيل يافته اند، و اين نقشه ها عبارتند از: نقشه دار گل، بازوبندي سماوري، عبداللهي، اكبرآبادي، حسين آبادي، كيوناني كه به نام روستاي كيونان از توابع دهستان بيلوار ناميده مي شود، ولي در نزد تاجران و دلالان به نامهاي خانم بافت و تخت جمشيدي نيز شهرت دارد.

هر يك از نقشهاي مجموعه اي از خرده نقشها را در بر مي گيرند. خرده نقشها نيز تعدادشان بسيار زياد است كه به تعدادي از آنها اشاره مي شود:

پنجه، حوض، ماسي (به معني ماهي)، ملوچك (گنجشك)، ماهي، چراغ، ماه، خرس، قلاب، چكش، بازو (وردنه)، شمامه (دستنبو)، بازوبند، دارگل، بال، نان، ماه، شال، آفتابه، يقدان (صندوق و يخدان)، سماور، مسجد، پنجره، گل مرواريد، گل زنگوله، گل جقه، پرچم

.
در قاليبافي غير از نقشه هايي كه فقط به منطقة كرمانشاه اختصاص دارند، نقوش غير بومي ديگري نيز كه هر يك به منطقة مخصوصي تعلق دارند در بازار پذيرفته شده اند.

 اين نقوش كه اكثراً به نام خاستگاه اوليه شان مشهورند عبارتند از:

 نقشة اُشبن كه متعلق به يكي از روستاهاي نهاوند ،  نقشة جوزان مربوط به منطقة ملاير ، نقشة بُرچِلو كه مربوط به منطقة اراك، ماهي درهم كه در كردستان و ماهي نقش بومي بيجار است .

قطع دستبافهاي توليدي كه معمولاً در اندازه هاي 5/1*3 ذرع و 2*3 ذرغ و 1*25/1 ذرع (پنج چاركي) و كناره به اندازة 1*5 ذرع است، که امروزه با توجه به خواست بازار، تغييراتي یافته است.

فرش كرمانشاه قدمتي بيش از صد سال دارد. در قديم دو منطقه سنقر و كليايي و سنجايي داراي نقشه هاي قالي هاي خاص خود بوده اند .

حدود شصت درصد قالي هاي استان در منطقه كليايي بافته ميشود.

سيسيل ادواردز در كتاب قالي ايران طي سالهاي 1948-1945 از به بافته هاي سنقر بنام بافته هاي كردي ياد كرده است و درباره آن ميگويد : ناحيه اصلي تهيه ي قاليچه هاي عشايري كردستان در داخل دايره اي با شعاع 50 مايل (80 كيلومتر) قرار دارد و مركز آن به سوي مغرب و روستاي قروه است . اين ناحيه شامل روستاي كليايي و شهر كوچك سنقر است كه بازار اين صنعت به شمار مي رود.

ابعاد رايج 50/2 در 70/1 – 50/2 در 50/1 (پرده اي) – 50/1 در 1 ( ذرع و نيم )- 2 در 2 (شش متري) – 90/0 در 2 ( خرك )- 80/0 در 4 (كناره )بافته مي شوند. فرشهاي 12 متري و 15 متري هم در منطقه بافته شده ولي توليد فرشهاي بزرگ پارچه در فرشهاي اين استان رايج نبوده و به ندرت ديده شده است .

در گذشته هاي دور تار و پود قالي هاي استان مخصوصاً در منطقه سنجابي، از پشم بودند اما با ورود چله هاي نخي به منطقه تار يا چله نخي قرار ميگيرد كه نمره نخ چله معمولاً 20 دوازده لا بوده، قالي هاي استان دو نوع بافت دارند:

بافت تك پود (تخت) بافت دو پود (لول) گره قالي اين منطقه از نوع گره تركي بوده كه قبلاً با دست و بدون استفاده از قلاب زده ميشدند . رجشمار قالي ها معمولاً زير 40 رج كه جزء قاليهاي درشت بافت محسوب مي شوند.

نوع پرز فرش استان معمولاً پشم و كرك بوده و طول ان بلندتر از ساير مناطق مي باشد . نمره نخ خامه پشم را معمولاً 5 و 6 دولا و كرك را 20 دور يا 4 لا استفاده مي گردد كه نمره پود ضخيم معمولاً 5 شش لا و يا 10 دوازده لا است.

توليد فرش اين استان توسط خانمها و در منازل صورت ميگيرد. 80 درصد توليد، توسط بافنده و با سليقه خود و 20 درصد به سفارش تجار و ... بافته مي شود.

 بيشترين نقوش رايج محلي و تلفيقي مي باشند . نقشه هاي اصيل استان كه بيشتر متعلق به منطقه كليايي است شامل:

دو گل اكبر آباد، يك گل اكبر آباد، بازوبندي، حسين آباد، عبدالهي،‌گل سرخ،‌گل و بلبل، تك گل شاه ويس، سيخ كبابي و ... مي باشد. البته امروزه با ورود نقشه هاي كامپيوتري، تابلو فرش و همه نوع طرح در استان مخصوصاً مناطق شهري، بافته ميشود.

* نقش فرش و نقش پذيري در قالي هاي كرمانشاه

در فرهنگ قاليبافي كرمانشاه، لفظ و واژه ي «گل» به معني نقش به كار برده مي شود؛ چنانچه در گل اكبرآباد و...منظور از گل، نقشه ي كلي قالي است، همچنين ريزه گل به معني خرده نقش هاي قالي است؛ اما اين دو واژه، (گل و ريزه گل) در مواردي به معني يك نقش يا خرده نقش معين هم مي آيند.

اين نقوش و طرح ها، كاري ابداعي از افراد بومي منطقه است واز تنوع و ويژگي خاص خود برخوردار است، به نحوي كه در مناطق ديگر، نمونه ي آنها را نمي توان يافت.

نقش (بازوبندي) كه در بعضي از روستاهاي سنقر (شيرين شكر)هم ناميده مي شود، جزء نقوشي است كه هنوز بازار خاص خود را حفظ كرده است، نقشه هاي متداول منطقه، از چندين نقش شناخته شده تشكيل يافته كه

عبارتند از:

دارگل، بازوبندي، سماوري، عبداللهي، اكبرآباد، حسين آباد، كيوناني (كه بازرگانان و دلالان به نام هاي خانم آباد و تخت جمشيدي مي شناسند) اين نقوش، در برگيرنده ي بعضي خرده نقش مي باشد كه به تعدادي از آنها اشاره مي كنيم:

پنجه، حوض، ماسي (ماهي)، ملوچك (گنجشك)، چراغ، ماه، خرس، قلاب، چكش، بازو (وردنه)، شمامه (دستنبو)، لاك پشت، گوشواره، چهار چشم، ريزه گل، بازوبند، دارگل، بال، نان، ماه، شال، آفتابه، يقدان(صندوق و يخدان)،سماور، مسجد، پنجره، گل مرواريد، گل زنگوله، گل جقه، پنجه گربه، ميني و پرچم.

در اين منطقه علاوه بر نقوش اختصاصي، از نقوش غيربومي ديگر كه به مناطق ديگر تعلق دارد نيز استفاده مي گردد كه معمولاً به خاستگاه اوليه شان مشهورند، تعدادي از آنها عبارتند از:

1- نقشه اشبن (اشبند) كه يكي از روستاهاي نهاوند است.

2- نقشه جوزان مربوط به منطقه ملاير.

3- نقشه برچلو مربوط به منطقه اراك.

4- ماهي در هم، كه خاستگاه اصلي آن كردستان است؛ ولي در اراك و همدان نيز بافته مي شود.

5- نقش ماهي كه بومي بيجار كه از شهرت خاصي برخوردار است.

6- شكارگاه.



* ابعاد بافت در منطقه

قطع بافته هاي توليدي در منطقه معمولاً 1.5*3 ذرع و2*3 ذرع و 1*1.25 ذرع (معروف به پنج چارکی) و كناره به اندازه 1*5 ذرع بافته می شود كه با توجه به درخواست بازار ابعاد ديگري نيز وجود دارد كه بيشترين رواج مربوط به اندازه پشتي ا

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”