شناخت ساز تار

پوست رویی ساز تار

پوست تار: پوستی که روی کاسه‌های ساز قرار می‌گیرد هرچه صاف‌تر و بدون چربی باشد پوست بهتری است. در تار های با کیفیت از بره تودلی برای پوست تار استفاده می‌شود. در تار های معمولی از پوست ماهی و پوست های متفرقه استفاده می‌شود.

سفتی پوست بر روی صدای ساز موثر است و می‌تواند باعث گز زدن شود. پوست تار حتی حرارت دستی که روی ساز قرار می‌گیرد را نیز جذب می‌کند و از حالت خود خارج می‌شود.

چگونه یک تار خوب را تشخیص دهیم؟

برای انتخاب ساز خود بهتر است مواردی که در صفحه خرید تار گفته شده است را مرور کنید. در اینجا نیز به صورت نکته ای اشاره ای به مهم‌ترین ویژگی های یک ساز مرغوب می‌کنم. توجه داشته باشید، که موارد زیر توسط استاد شما قابل تشخیص و تایید است. چرا که تشخیص آنها برای نوازنده نوآموز تار کار آسانی نیست.

قیمت یک تار خوب معمولاً قیمت پایینی ندارد چرا که برای ساخت تار مهارت و زمان زیادی را می‌طلبد.تار باید در شرایط مناسب (از نظر آب و هوایی) نگهداری شده باشد. یعنی در فروشگاه ساز، رطوبت و تغییرات دمایی باعث خراب شدن ساز نشده باشد. ترک یا شکستگی در سطح تار وجود نداشته باشد.پوست تار به مرور زمان شل نشده باشد.پوست روی کاسه ساز، صاف و دارای چربی کم باشد.برای شیطانک و خرک ساز از استخوان استفاده شده باشد.وزن یک تار نرمال حدود 2 تا 2.300 کیلو گرم باید باشد.گوشی‌های ساز از نظر سفتی متعادل باشد.دسته تار، انحنا و تاب نداشته باشد.فاصله بین سیم و دسته تار ، به صورت معمول باید 2 میلی‌متر باشد.

دسته ساز تار

از کجا تشخیص دهیم استخوانِ روی دسته‌ی تار استخوان است یا پلاستیک ؟

مسلماً پلاستیکی که به‌جای استخوان در تار استفاده می‌شود را شبیه به استخوان می‌سازند. مثلاً هردو سفید هستند. اما باکمی دقت می‌توانید تشخیص دهید استخوان است یا پلاستیک. استخوان روی دسته باید تکه‌تکه و دارای یک سری خطوط باشد. اگر استخوان یکدست و بدون خط بود شک نکنید که از پلاستیک استفاده‌شده است.

شیطانک تار نیز ممکن است از پلاستیک ساخته شده باشد. تشخیص شیطانک استخوانی و شیطانک پلاستیکی مهارت بیشتری می‌خواهد.

آیا رنگ تیره تار به معنی کیفیت پایین ساز است؟

شاید شنیده باشید که سازهای روشن از سازهای تیره کیفیت بهتری دارد. این موضوع از قدیم جا افتاده است. به خاطر این است که بعد از ساخته‌شدن ساز روی آن را رنگ می‌کنند. اگر عیب و ایراد داشته باشد بارنگ کردن، این عیب‌ها هم کمتر دیده می‌شوند. حال هرچه رنگ، روشن‌تر باشد ترک‌های سطحی قابل تشخیص می‌شوند. پس اگر تار تیره‌ای انتخاب می‌کنید کمی با دقت بیشتری سطح آن را بررسی کنید.

چرا مضراب تار اهمیت بالایی دارد؟

در قدیم مضراب تار فقط از جنس برنج بود. اما امروزه علاوه بر برنج، از شاخ، نقره، عقیق و استخوان ‌هم استفاده می‌شود. جنس‌های مختلف مضراب باعث می‌شود وقتی با سیم تار برخورد می‌کند صداهای متفاوتی را تولید کند. مضراب سلیقه ای است و نوازنده با بررسی نوع صدا و تیزی کمتر یا بیشتر صدا، مضراب را انتخاب می‌کند.

انتهای مضراب که بین انگشتان دست قرار می‌گیرد معمولاً با مقداری موم پوشیده می‌شود. مقداری موم زنبورعسل به انتهای مضراب تار می‌چسبانند تا در دست نوازنده تار راحت‌تر قرار بگیرد.

تا حد امکان قبل از خرید ساز، تار را بنوازید.

توصیه می‌کنم قبل انتخاب تار علاوه بر ظاهر ساز صدای آن را بشنوید و با آن بنوازید. چراکه علاوه بر ظاهر ساز، صدای آن نیز  باید باسلیقه شما هم‌خوانی داشته باشد. همچنین با نوازندگی تار می‌توان ویژگی‌های مهمی از جمله فاصله سیم از دسته را بررسی کرد. فاصله بین سیم و دسته تار یا به اصطلاح اکشن ساز، به صورت معمول باید 2 میلی‌متر باشد. اکشن یا فاصله کمتر، باعث گز زدن صدای ساز می‌شود. اکشن بالای ساز نیز باعث سفت شدن سیم‌ها نوازندگی با آن دشوارتر می‌شود. اکشن بالا اصلاً برای نو آموزان تار مناسب نیست. اکشن و صدای ساز قبل از انتخاب نهایی ساز باید توسط استاد شما بررسی شود.

نوازندگی تار استاد علیزاده

بهترین برندهای تار چیست؟

قبل از معرفی بهترین مدل‌های تار ابتدا باید بدانید مُهر تار چیست. تار‌های مختلفی در ایران با نام‌ها و مهرهای متفاوت وجود دارد. سازنده تار معمولاً نام خود را روی سازی که ساخته است، به‌مانند یک مهر حک می‌کند. این مهر که بر روی تار حک‌شده است همان برند سازنده تار است. ‌از مهرهای سازند‌گان تار می‌توان به مهرهای علی‌یاری، کشاورز، حاتمی، جعفری، سیاوشانی، کاووسی و همتی اشاره کرد.

مانند همه کالاهای دیگر، برند در قیمت تار مؤثر است. جدا از اینکه ساز دارای مُهر معروف خوش‌صداتر و مرغوب‌تر است، مسلما گران‌تر نیز است. در بازار کمتر پیش می‌آید که ساز تاری بدون مهر باشد. باوجود دیدن چنین سازی توصیه می‌کنم آن را برای خود انتخاب نکنید. چراکه سازنده آن تار، ساز را لایق مُهر خود ندانسته است.

مثلاً سازنده‌ای مثل یحیی اگر سازی می‌ساخت که مطلوب نبود مهری روی آن نمی‌زند. پس اگر در فروشگاه موسیقی به شما گفته شود این ساز تار، ساخته سازنده‌ای معروف است اما مهر تار روی آن نباشد، دیگر می‌دانید قضیه از چه قرار است. پس توصیه می‌شود سازهای دارای مهر را بخرید چراکه از اطمینان بیشتری برخوردار است. هرچه تعداد مهرها بیشتر باشد مرغوبیت بیشتر و کیفیت بهتر ساز را تضمین می‌کند.

اشاره شد که برندها و مهرهای مختلفی در بازار وجود دارد. مهر تار حاتمی، را می‌توان از بهترین تار ها دانست. مهر تارهای سیاوشانی، کاووسی، جعفری و همتی از مهرهای شناخته در بازار هستند.

اصلی‌ترین تفاوت‌های تار و سه تار چیست؟

برخی از افرادی که قصد خرید ساز تار را دارند سابقه نوازندگی ساز سه تار را داشته‌اند . در اینجا به مواردی جهت مقایسه تار و سه تار برای راهنمایی کسانی که بین انتخاب این دو ساز شک دارند، اشاره می‌کنم.

نوازندگی ساز تار به مراتب سخت‌تر از سه تار است و هنرجو زمان بیشتری را برای فراگیری آن نیاز دارد.

روی کاسه سه تار صفحه چوبی قرار می‌گیرد. اما روی کاسه تار از پوست که معمولا از بره ‌تودلی است، استفاده می‌شود.

حجم صدای تار بیشتر از سه تار است.

تفاوت دیگر ازنظر قیمت این دو ساز زهی است. سه تار معمولی از حدود 100 هزار تومان شروع می‌شود. اما تار ارزان‌تر از 2میلیون تومان تار بی‌کیفیتی خواهد بود. چون ساخت، طراحی الگو و طراحی کاسه ساز تار،  دشوارتر از سه تار است.

سه تار را با اناخنِ بلندِ هم می‌توان نواخت اما تار باید با مضراب نواخته شود. (به صورت معمول هر دو ساز با مضراب نواخته می‌شوند)

سیم‌های ساز تار جفت به جفت با هم کوک می‌شوند و کوک سخت‌تری نسبت به سه تار دارد.