• صفحه نخست
• سازهای زهی یا کوردوفون ها

سازهای زهی یا زه‌صداها آن رده‌ای از سازها هستند که در آن‌ها صدا از لرزش زه، تار یا سیم به وجودمی‌آید. معمولاً با زخمه زدن، ضربه زدن یا کشیدن آرشه بر روی این زه‌ها صدای دلخواه از ساز به گوش می رسد.

سازهای زهی به 3 دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:

سازهای زهی آرشه ای: در ساز های موسیقی غربی شامل: ویولن – ویولنسل – ویولا – کنترباس

در سازهای موسیقی ایران شامل: کمانچه – قیچک

ساز های زهی زخمه ای: در سازهای موسیقی غربی شامل: هارپ – ماندولین – کلاوسن (هارپسیکورد) – بانجو

در سازهای موسیقی ایران شامل: تار – سه تار – تنبور

ساز های زهی کوبه ای:در سازهای موسیقی غربی: پیانو

در سازهای موسیقی ایران: سنتور

در این مقاله خواهید خواند

اشکال مختلف نواختن ساز های زهی

ساززهی زخمه ای:  صدا سازهای زهی زخمه‌ای، با زخمه زدن انگشت یا مضراب بر سیم به گوش می رسد. بیشتر سازهای زهی زخمه‌ای از خانواده بربط‌ها هستند ازجمله گیتار، گیتار بیس، سی‌تار.

   ساززهی کمانه ای: 

ساز زهی ضربه ای:  در این روش از نواختن، صداها با ضربه زدن بر روی زه یا سیم ایجاد می‌شوند. سنتور از نمونه سازهای زهی ضربه‌ای هستند. در سازهای زهی کمانه‌ای گاه اجرای چوب‌کمانه‌ای به صورت زنشی (با زدن چوب کمانه بر روی سیم‌ها) انجام می‌شود که این نوع اجرا را می‌توان نوعی نواختن ضربه‌ای به‌شمار آورد.

درباره سازهای زهی – آرشه ای چه می‌دانید؟

سازهایی که صدای آن ها توسط ارتعاش سیم یا زه به گوش می رسد . توسط آرشه یا کمان(چوبی اندکی خمیدگی )که رشته‌های مو اسب در طول آن محکم کشیده شده است، نواخته می‌شود.

سازهای این خانواده سازهای زهی – آرشه ای به ترتیب از زیرترین  تا بم‌ترین عبارت‌اند از: ویولن، ویولا، ویولنسل و کنترباس.

تمام خانواده این سازهای زهی – آرشه ای دارای چهار سیم و فاقد پرده‌بندی بر روی دسته می‌باشند و ازنظر شکل ظاهری به یکدیگر شبیه هستد. تفاوت آن‌ها در رنگ صوتی و اندازه هر ساز است.

سازهای زهی – آرشه ای معمولاً با آرشه نواخته می‌شود ولی در مواردی سیم‌های ساز را با دست به صدا درمی‌آورند که  اصطلاحاً به آن پیتسیکاتو می‌گویند. در تمام سازهای زهی – آرشه ای وسیله‌ای برای تضعیف صدا؛ تغییر رنگ صوتی ساز بکار می‌رود که سوردین نامیده می‌شود.

سازهای زهی در میان تمام گروه‌های دارای بیشترین تنوع صوتی و پهناورترین گستره بیانی هستند. نقش سازهای زهی در آثار ارکستری بیش از هر گروه دیگری از سازهاست.

• آرشه سازهای زهی، برای اینکه صدای سیم‌ها توسط آرشه به‌خوبی به گوش می رسد، از وسیله‌ای به نام کلیفون یا کالیفون استفاده می‌کنند. کلیفون سخت و شکننده و زردرنگ است که در ساختن صابون و لاک و الکل و جوهر و غیره کاربرد دارد و همانطورکه گفته شد آن را به آرشه ویولن یا کف دست آکروبات‌ها هم می‌مالند.

ویولن ساز زهی – آرشه ای غربی

کوچک‌ترین ساز خانواده زهی – آرشه ای محسوب می‌شود که دارای زیرترین گستره صوتی در این خانواده می‌باشد. ساخت ویولن در ایتالیا و توسط خاندان‌های استرادیواری، گوارنری و آماتی در سده هفدهم و هجدهم به اوج خود رسید.

وسعت صوتی ویولن حدود چهار اکتاو می‌باشد و قادر است تمام فواصل کروماتیک ایجاد کند و نت آن را با کلید سل می‌نویسند. در بهترین کتاب های ویولن که در بازار وجود دارد می توانید مشاهده کنید که هر نتی با کلید سل شروع شده است.

ویولن که در دسته سازهای زهی آرشه قرار دارد، ساز سختی است و توصیه می‌شود که از سنین کم شروع به یادگیری این ساز کنید. اما این روزها افراد مستعد زیادی هستند که هم در سنین جوانی و هم در سنین بالاتر این ساز را انتخاب کرده‌اند و بسیار موفق بوده‌اند.

ویولن را می توان از سخت ترین ساز  موسیقی شناخت. باید از کودکی آن را یاد گرفت زیرا  کوک ویولن باید بسیار دقیق باشد و جای انگشت گذاری آن مشخص نیست و برای فالش نشدن صدا ویولن دقت زیادی باید به خرج برد.

ویولن یکی از ساز های زهی است که کودکان علاقه زیادی دارند تا این ساز را برای خود انتخاب کنند. در نتیجه بعد از گذراندن دوره ارف می توان ساز کودک مناسبی باشد.

ساز زهی – آرشه ای بزرگ‌تر از ویولن و ویولا

ساز ویولنسل خیلی بزرگ‌تر از ویولن و ویولا است که زیر چانه نگاه داشته شود، درنتیجه باید روی زمین تکیه داده شود و توسط میله‌ای فلزی قابل تنظیم در انتهای بدنه بر روی زمین قرار می‌گیرد. رنگ صوتی ویولن‌سل ازنظر پختگی و پرحرارت بودن صدا، شهرت و شایستگی خاصی دارد.

این ساز عضو ثابت در ارکسترها به‌صورت استاندارد است که در بخش باسِ زهی‌ها قرار می‌گیرد. همچنین، در بیشتر آنسامبل‌های دیگر نیز حضور دارد. کنسرتوها و سونات‌های فراوانی برای ویولن‌سل نوشته‌شده است.

• مرثیه”GABRIEL FAURE

پخش‌کننده صوت​

برای افزایش یا کاهش صدا از کلیدهای بالا و پایین استفاده کنید.

1. Elegie

ساز زهی – آرشه ای در موسیقی ایران، کمانچه نام دارد

کمانچه تنها ساز- زهی آرشه ای است که در موسیقی اصیل ایران وجود دارد. کاسه طنینی این ساز کروی شکل و توخالی است، روی دهانه آن پوست کشیده شده است و دسته آن فاقد پرده‌بندی می‌باشد. موی آرشه ( کمان) کمانچه محکم و کشیده نیست و نوازنده انگشتان دست راست خود را زیر موها انداخته و آن را می‌کشد تا عمل آرشه کشی میسر گردد.

استفاده از سیم واخون در کمانچه بسیار معمول است و نوازنده در هنگام نواختن، ساز را دور محور میله پایه که زیر ساز قرارگرفته، کمی به راست و چپ می‌چرخاند و به‌این‌ترتیب راحت‌تر آرشه کشی می‌کند.

نوعی از کمانچه معروف به نام کمانچه لری وجود دارد که پشت باز است و مردمان لر به آن «تال» نیز می‌گویند.

درباره سازهای زهی – زخمه‌ای غربی چه می‌دانید؟

در این  نیز عامل تولید صوت، زه یا سیم است که با زخمه زدن بر آن صدا تولید می‌شود که شامل هارپ، گیتار، ماندولین و کلاوسن

: دارای پرده‌بندی بر روی دسته ساز است.این ساز جز ترکیب سازهای ارکستر سمفونیک نمی‌باشد. در نت خوانی، نت‌های این ساز زهی – زخمه‌ای را با کلید سل می‌نویسند. کوک گیتار همیشه باید درست باشد تا از این ساز زهی صدا به خوبی به گوش برسد.​​

سازهای زهی – زخمه‌ای در موسیقی ایران

سازهای زهی – زخمه‌ای که در ایران نواخته می‌شوند شامل موارد زیر است:​​​

با ساز زهی – کوبه‌ای بیشتر آشنا شوید

در این سازهای زهی – کوبه‌ای چکش‌هایی که بر روی سیم ضربه وارد می‌کنند، صوت تولید می‌شود.

پیانوساز زهی – کوبه‌ای غربی است

 توسط  بارتولومئو کریستوفری در ایتالیا ابداع شد. در دهه 1780 کاربردی کم‌وبیش گسترده یافت و در 1850 ازنظر مکانیکی تکمیل شد. چون این ساز توانایی اجرا هر نوع دینامیک را از پیانو تا فورته دارد، آن را پیانو-فورته نامیده‌اند که اختصاراً به آن پیانو می‌گویند.

چکش‌های پیانو توسط شستی‌ها (کلاویه ها) به حرکت درمی‌آیند. این ساز به‌طورمعمول سه پدال دارد.  وسعت صوتی این ساز  حدود هفت اکتاو است و در نت خوانی، نت آن را بر روی خط حامل مضاعف می‌نویسند.

شما می توانید با داشتن اتاق آکوستیک برای خود در هر زمان از شبانه روز به نواختن پیانو ادامه دهید بدون آنکه صدا سازتان باعث آزار و اذیت دیگران شود.

سنتور ساز زهی – کوبه‌ای ایرانی است

ساز زهی –  کوبه‌ای خوش‌صدا، سنتور است که با ضربه مضراب بر سیم‌های سنتور صدای آن به گوش می‌رسد. به همین علت آن را یک ساز زهی کوبه‌ای تلقی می‌کنند.

سیم‌های این ساز توسط  دوترکه چوبی است که سر آن‌ها با نمد پوشانده شده، به صدا درمی‌آیند که اصطلاحاً آن‌ها را مضراب می‌نامند و باید توجه داشت که سنتور جز سازهای زهی – مضرابی ( زهی – زخمه‌ای) محسوب نمی‌شود.

سنتور به شکل یک ذوزنقه نامتقارن است که دارای 72 سیم است که هر چهار سیم از روی یک خرک می‌گذرد و دارای یک کوک می‌باشند. درواقع ساز سنتور دارای 18 خرک است که 9 تای آن‌ها در سمت راست و 9 تای آن‌ها در سمت چپ قرار می‌گیرند.

همیشه نکاتی که درباره نگهداری از سنتور است را رعایت کنید تا عمر سازتان افزایش یابد.

ساز محلی زهی – کوبه‌ای رباب چیست؟

رباب یک ساز محلی است که در نواحی خراسان و افغانستان رایج است. از چهار قسمت شکم و دسته و سینه و سر تشکیل می شود و دسته‌کوتاهی دارد. تفاوت آن با ساز های دیگر پرده‌بندی بر روی دسته اش است.ده پرده بندی و سه جفت سیم دارد که جفت‌جفت هم کوک هستند، مضراب ساز رباب معمولاً از پر مرغ است.

سیم‌های رباب قبلاً از روده بوده اما الآن بیشتر از نخ نایلون استفاده می‌شود. سیم بم آن یک روکش فلزی دارد. ساز زهی – کوبه‌ای رباب خرک کوتاهی دارد که روی پوست قرار می‌گیرد و پوست ساز نیز قسمت جلویی ساز را می پوشاند

 بررسی سازهای زهی در کوارتت زهی

کوارتت زهی به گروه نوازندگان یا قطعهٔ موسیقی نوشته‌شده برای چهار ساز زهی، معمولاً شامل دو بخش برای ویلن (ویلن اول و دوم)، یک بخش برای ویولا و یک بخش برای ویولن‌سل گفته می‌شود. معمولاً ویلن اول ملودی بالا را اجرا می‌کند و ویلن دوم نت‌های پایین‌تر.

کوارتت زهی یکی از متداول‌ترین گروه‌های مجلسی در موسیقی کلاسیک می‌باشد و بسیاری از آهنگسازان از اواخر قرن ۱۸ علاقه زیادی به نوشتن قطعات برای این آنسامبل موسیقی داشته‌اند.

در این مقاله به دسته بندی کلی ساز های زهی و شیوه نواختن آنها پرداختیم و همانطور که در قبل اشاره شد این سازها به 3 دسته ،  و   تقسیم می‌شوند. خانواده ویولن‌ که جز ساز های غربی هستند از سخت ترین ساز های موسیقی می باشند این خانواده  جز ساز زهی آرشه ای قرار دارد.  کمانچه ساز زهی آرشه ای اصیل ایرانی است که همانند ویولن نوازندگان باید توسط آرشه آن را بنوازند.

سازهای زهی در ارکسترهای مختلف نقش پررنگی را ایفا می‌کنند که در ارکسترهای سمفونیک با سازهای زهی به‌خصوص دسته سازهای زهی – آرشه ای جان می‌گیرد

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”