• صفحه نخست
• مرتضي حنانه

سبک : ارکسترال و موسیقی فیلم

مرتضی حنانه (زاده 11 اسفند 1301، درگذشته 24 مهر 1368 در تهران) از پرآوازه ترین و بحث برانگیزترین موسیقی دانان و آهنگسازان پیشروی ایران است.

پدر وی مهندس محمد حنانه، مؤسس دبیرستان ایرانشهر بود. حنانه پس از پایان دوره ابتدایی، به اصرار پدر در هنرستان موسیقی به تحصیل مشغول شد.

در آن زمان، هنرستان موسیقی ده نفر از موسیقیدانان را از چکسلواکی برای آموزش به هنرآموزان هنرستان استخدام کرده بود که مرتضی حنانه آموختن هورن را زیر نظر رودولف اوربانتس آغاز كرد و بعدها به عنوان نوازنده هورن اول ارکستر سمفونیک تهران شناخته شد.

با شروع جنگ جهانی دوم و کشیده شدن آتش آن به ایران، هنرستان موسیقی تعطیل شد. با این وجود حنانه با کمک علاقه‌مندان دیگر نظیر غلامحسین غریب و حسن شیروانی و فریدون فرزانه کنسرت‌هایی به طور آزاد در تالارهای انجمن‌های فرهنگی و هنری برپا کرد و پس از چندی با پیوستن پرویز محمود به این جمع در سال 1325 پایه ارکستر سمفونیک تهران گذاشته شد.

در سال 1328 با سفر بی بازگشت پرویز محمود به آمریکا، مرتضی حنانه همراه با دوستانش غلامحسین غریب، حسن شیروانی و جلیل ضیاء پور نشریه «خروس جنگی» را بنیان گذاری کردند. حنانه در کنار این کار رسانه‌ای، به گردآوری آثار پراکنده محمود می‌پرداخت و آن‌ها را برای اجرا با ارکستر سمفونیک تهران که از سوی روبیک گریگوریان رهبری می‌شد، آماده می‌ساخت. در همین سال‌ها حنانه آفریده معروف خود «سوییت شهر مرجان» را بر روی قصه‌ای از غلامحسین غریب به پایان برد. شهر مرجان را روبیک با ارکستر سمفونیک تهران رهبری کرد و شهرتی برای آفریننده اش فراهم آورد. 

مرتضی حنانه در مرکز عالی موسیقی واتیکان به تحصیل پرداخت و در خصوص موسیقی مذهبی مقدس ایتالیا پژوهش كرد. در همین زمان موسیقی متن فیلم عروس دجله ساخته نصرت‌الله محتشم را ساخت. در زمان تحصیل در رم به همراه حسین سرشار و پروین زرین پور به کار دوبله فیلم‌های ایتالیایی به زبان فارسی پرداخت.

پس از فارغ‌التحصیلی در انستیتوی موسیقی واتیکان در سال 1340 به ایران بازگشت. او از آن پس در ایران به عنوان پرکارترین موسیقیدان پیشرو به شمار رفت.

حنانه در سال 1341 توانست ارکستر بزرگ تازه‌ای را به نام فارابی بنیاد کند و آفریده‌های خود و دیگران را به اجرا درآورد. ارکستر فارابی در طول 7 سال حیاتش، نزدیک به 80 قطعه از آفریده‌های آهنگسازان ایرانی را به پای اجرا و ضبط در رادیو رسانید.

در سال 1342 علاوه بر تدریس سازبندی (ارکستراسیون) و اداره کلاس هورن در هنرستان عالی موسیقی، به عضویت شورای عالی موسیقی رادیو ایران درآمد و در همین زمان بود که ارکستر سمفونیک رادیو ایران را به نام ارکستر فارابی پایه‌گذاری کرد. این ارکستر توانست آثار آهنگسازان ایران را مانند خود مرتضی حنانه، صدیقه شهنیا، فریدون ناصری، فریدون فرزانه، مصطفی کسروی و سیروس شهردار اجرا و ضبط نماید. 

حنانه در سال 1345 از طرف رادیوی ایران و بنا به دعوت یونسکو به «تریبون انترناسیونال آهنگسازان رادیو و تلویزیون» اعزام شد و در آنجا قطعاتی از «ارتوریو» اثر خود را اجرا کرد که از رادیوی ایرلند و سوئیس پخش شد.

اثر «کاپریس برای پیانو و ارکستر» مهمترین اثر مرتضی حنانه است که در طول سی سال و بر مبنای آخرین دست‌آوردهای ایشان روی موسیقی چندصدایی ایران نوشته شده است. این اثر با ارکستر سمفونیک تهران و رهبری فریدون ناصری در سال 1369 و ارکستر مجلسی تلویزیون ملی ایران در سال 1347، اجرا اما ضبط نشد. در نهایت به دلیل اینکه اجراهای این اثر هیچ وقت مورد تأیید ایشان قرار نگرفت (به نقل از خودش، درد بزرگ تکنیک اجرایی مانع آن بود) آنرا «کاپریس لعنتی» نام نهاد.

درگذشت

علاوه بر آن حنانه در زمینه تحقیق روی موسیقی کهن ایران نیز تلاش‌هایی انجام داد که از جمله آنها می‌توان به کتاب گام‌های گمشده او اشاره کرد که چند سالی قبل از مرگش از سوی انتشارات سروش در بازار کتاب عرضه شد.

مرتضی حنانه روز سه شنبه، 24 مهر 1368، پس از گذراندن بیماری سرطان، چشم از جهان فرو بستو در جوار امامزاده طاهر (کرج) به خاک سپرده شد.

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”