• صفحه نخست
• رضا عبده؛ نابغه تئاتر ایرانی

بیوگرافی رضا عبده کارگردان تئاتر نابغه
رضا عبده (Reza Abdoh) در اسفند ۱۳۴۱ در تهران به دنیا آمد. پدرش علی عبده، قهرمان قدیمی بوکس ایران، صاحب بولینگ عبده (نام این باشگاه بعد از انقلاب به مجموعه ورزشی شهید چمران تغییر کرد) و بنیان‌گذار باشگاه ورزشی پرسپولیس و همچنین پیش از انقلاب نیز مدتی رئیس فدراسیون بوکس ایران بوده است و تابعیت دوگانه ایرانی آمریکایی داشت. از کودکی به هنر علاقمند بود اما به خاطر سختگیری‌های پدرش نتوانست آن را دنبال کند.

بیوگرافی رضا عبده
خانواده عبده تابستان‌ها به انگلیس سفر می‌کردند و در همان سفرها بود که رضا با دیدن تئاتر «رؤیای شب نیمه تابستان» از شکسپیر با کارگردانی پیتر بروک به تئاتر علاقمند شد. رضا عبده در ۹ سالگی با آثار برگمن و کوروساوا آشنا شد. رضا در ۱۳ برای تحصیل به انگلستان و مدرسه شبانه‌روزی ولینگتون رفت. ۱۴ سال داشت که کتاب شعری به نام «ترنم نفس در فضای بسته» را منتشر کرد که در حال حاضر نسخه‌ای از آن در دسترس نیست. و باوجودی که انگلیسی زبان مادری‌اش نبود در ۱۶ سالگی با نمرات عالی و یک جایزه معتبر ادبی فارغ‌التحصیل شد.

پس از انقلاب، پدر رضا به آمریکا مهاجرت کرد و فرزندانش را هم با خود لوس آنجلس برد. یک سال بعد بر اثر سکته قلبی درگذشت و فرزندانش بی‌پول و بی‌سرپرست شدند و به سختی زندگی خود را می‌گذراندند. رضا در همین دوران با بورسیه وارد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی می‌شود تا در رشته‌ی ادبیات تحصیل کند اما پس از یک ترم دانشگاه را رها می‌کند.

بیوگرافی رضا عبده
پس از آشنایی آلن مندل، بازیگر معروف تئاتر و مشاور موسسه معروف تئاتر لس‌آنجلس، با رضا و کارهایش، از او دعوت شد تا در تئاتر لوس‌آنجلس اجرا داشته باشد. گرچه در ابتدا در سالن‌های کوچک آن اجرا می‌کرد، اما با شناخته شدنش در سالن اصلی تئاتر لوس‌آنجلس نمایشنامه‌اش را  روی صحنه برد.

آثار رضا عبده
رضا عبده کارگردان تئاتر و نمایشنامه‌نویس تجربی و آنگارد، به جز تئاتر تجربه فیلمسازی نیز داشت. شهرتش بیشتر به خاطر تئاترهای تجربی و مفهمومی در مکان‌های نامتعارف همچون خانه‌های ویران و رها شده، کارخانه‌های تعطیل‌شده، زمین بازی بسکتبال مدرسه، سرتاسر یک کوچه، سلاخ‌خانه‌ها، گاراژ و غیره بود. از او تقریبا ۲۱ نمایشنامه و تعدادی فیلم باقی مانده که به نسبت عمر کوتاهش جزو کارگردانان و نمایشنامه نویسان پرکار به شمار می رفت.

از جمله آثار او می‌توان به نمایش «یک مده‌آ: مرثیه‌ای برای پسری با اسباب‌بازی سفید سفید» اشاره کرد که عبده علاوه بر نویسندگی و کارگردانی، طراحی صحنه و حرکت آن را نیز بر عهده داشت؛ این نمایش در یک سالن ورزشی که عبده آن را «تئاتر تجربی لوس آنجلس» می‌نامید، اجرا شد و در آن بازیگران ماننده مهره‌های شطرنج حرکت می‌کنند، در حالی که مده‌آ و جیسون مشغول ورق بازی هستند و متن‌هایی از شکسپیر و گرترود اشتاین خواند می‌شود.

بیوگرافی رضا عبده
نمایش‌های رضا عبده مضامینی همچون خشونت، نژادپرستی، همجنس‌گرایی، قدرت سفیدپوستان در جامعه، اقلیت بودن، سرکوب سیستماتیک، ایدز، اعتیاد و … را در بر می‌گرفت. عبده در سال ۱۹۹۱ گروهی به نام در آ لوز (Dar A Luz) به معنی حرکت از تاریکی به سمت روشنایی تشکیل داد و کارهایی همچون پدر مرد غریبی بود (۱۹۹۵)، لولو (۱۹۹۱) وقانون بقا (۱۹۹۲) را به روی صحنه برد.

با برادرش سالار که در حال حاضر نویسنده و استاد نویسندگی خلاق در سیتی کالج نیویورک است نمایش‌نامه‌هایی همچون قانون باقی‌مانده (۱۹۹۲)، راست، سفید، تنگ (۱۹۹۳) و نقل قول‌هایی از یک شهر ویران (۱۹۹۴) را نوشت.

هنگامی که در ۲۸ سالگی متوجه شد به بیماری ایدز مبتلا شده، موضوع مرگ یکی از موضوعات اصلی کارهایش شد و خشم او نمود بیشتری در آثارش پیدا ‌کرد.  در نمایش «هیپ‌هاپ» از آلن مندل خواسته بود تا مونولوگی را روی صحنه اجرا کند که به تنهایی مانند یک جنگ تمام عیار باشد و یا در نمایش «قانون بازماندگان» که درباره جفری دامر، قاتل آدمخواری است که مردان جوان را کشته و می‌خورد، بیانی اعتراضی درباره اثرات اجتماعی خشونت، از خشونت پلیس در خیابان‌های آمریکا گرفته تا خشونت رسمی و دولتی علیه مبتلایان به ایدز در هفت پرده است. منتقدان تئاتر «قانون بازماندگان» را نمونه بارز و عالی از تئاتر شقاوت که گونه‌ای فراواقع‌گرایانه از تئاتر است، دانستند.

تئاترهای رضا عبده
مهم‌ترین اثر او را نمایش میناماتا می‌دانند که در آن عبده برای اولین بار از تصاویر ضبط شده  استفاده کرد، موردی که بعدها جزو جدایی ناپذیر کارش شد. این نمایش در مورد یک فاجعه محیط زیستی است. یکی دیگر از آثار مهم رضا عبده ، تئاتر مردجنی است؛ این نمایش در واقع برداشتی از زندگی واقعی خودش، روابطش با پدر سنتی و آزارگر و خشن، مادر، احساس شرم و گناه، انقلابی که زندگی آن‌ها را ویران کرد و … بود.

پس از بسته شدن تئاتر لوس‌آنجلس، عبده به نیویورک رفت و در آنجا بیش از پیش درخشید. گروه تئاترش تورهای جهانی در اروپا برگزار کرد و استقبالی که در اروپا از کارهای او شد بسیار چشمگیر بود. سوزان سانتاگ، نویسنده، فیلسوف و نظریه‌پرداز ادبی و سیاسی از طرفداران نمایش‌های عبده بود و بارها به تماشای نمایش‌های او ‌آمد و بعضی نمایش‌های عبده را چندین‌بار دید. رضا عبده فیلمی تجربی نیز با شریک زندگی‌اش، برندون دویل با الهام از بوف کور صادق هدایت ساخت.

دوازده مه ۱۹۹۵، رضا عبده در سال‌های اوج درخشش خود در تئاتر آوانگارد، در سن ۳۲ سالگی در اثر ایدز درگذشت. او یک سال پس از مرگش در سال ۱۹۹۶ موفق به دریافت جایزه بسی (Bessie Award) به خاطر یک عمر فعالیت خلاقانه در تئاتر و رقص نگاری شد.

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”