• صفحه نخست
• از شاهزاده احتجاب تا حکایت دریا؛ مروری بر کارنامه بهمن فرمان‌آرا

بیوگرافی بهمن فرمان آرا
بهمن فرمان آرا متولد سوم بهمن ماه ۱۳۲۰ در اصفهان است. در ۱۶ سالگی و در سال ۱۳۳۷ برای تحصیلات در هنرکده هنرهای دراماتیک به لندن رفت. پس از آن به دلیل علاقه‌ای که به فیلمسازی داشت و به توصیه پدرش به آمریکا رفت و در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی که از معتبرترین دانشگاه‌های سینمایی است در رشته فیلم‌سازی و کارگردانی مشغول به تحصیل شد. پس از فارغ‌التحصیلی و در سال ۱۳۴۵ به ایران بازگشت و همزمان با خدمت سربازی کار سینمایی‌اش را با نقد فیلم برای مجله انگلیسی‌زبان تهران ژورنال آغاز کرد. پس از خدمت سربازی و در سال ۱۳۴۷ در تلویزیون ملی مشغول به کار شد و  به عنوان کارشناس در برنامه هایی همچون «فانوس خیال» و «جهان سینما» شرکت کرد.

بیوگرافی بهمن فرمان آرا
بهمن فرمان آرا فیلمسازی را با ساخت فیلم کوتاه آغاز کرد و دو فیلم کوتاه «نوروز و خاویار» و «تهران کهنه و نو» را ساخت. اولین فیلم بلندش خانه قمر خانم بود که آن را در سال ۱۳۵۱ بر اساس سریالی به همین نام ساخت که در سال ۱۳۴۷ تولید شده بود و طی سال‌های ۱۳۴۸ الی ۱۳۵۰ از تلویزیون ملی ایران پخش می‌شد. بازیگرانی همچون پروین ملکوتی، علی اکبر آقاجانی، محمود بهرامی در اولین فیلم بهمن فرمان آرا به ایفای نقش پرداختند.

فرمان آرا پس از ساخت دومین فیلم بلندش، شازده احتجاب در سال ۱۳۵۳ ریاست تولید شرکت تازه تاسیس گسترش صنایع سینمای ایران را برعهده گرفت و تا سال ۱۳۵۷ و انقلاب در این سمت باقی ماند و به یکی از حامیان و مروجان موج نو سینمای ایران تبدیل شد که حاصل کارش تهیه و تولید تعدادی از مهم‌ترین محصولات سینمایی دهه‌ پنجاه در طیف‌های مختلف است. از جمله فیلم‌های مهم این دوران می‌توان به فیلم گزارش از عباس کیارستمی (که جزو  فهرست بهترین فیلم سینمای ایران است)، فیلم شطرنج باد از محمدرضا اصلانی، فیلم دایره مینا از داریوش مهرجویی، فیلم کلاغ از بهرام بیضایی، فیلم ملکوت از خسرو هریتاش و فیلم در امتداد شب از  پرویز صیاد اشاره کرد.

کارنامه بهمن فرمان آرا
در سال ۱۳۵۷ سومین فیلم بلند خود را با نام سایه‌های بلند باد ساخت که نه پیش و نه پس از انقلاب اجازه اکران پیدا نکرد. در سال ۱۳۵۹ بهمن فرمان‌آرا به کانادا مهاجرت کرد و در آنجا مدیرعامل کمپانی سینمایی سیرکل ونکوور شد. کمی بعد اما به لوس‌آنجلس رفت و در تولید فیلم با فیلمسازانی مانند پل نیومن (در فیلم باغ وحش شیشه‌ای)، جان شلزینجر (فیلم مادام سوزاتسکا)، الیور استون (فیلم رادیو حرف)، دنیس آرکند (فیلم سقوط امپراتوری آمریکا)، مارتین اسکورسیزی (فیلم آخرین وسوسه مسیح)، جیمز آیوری (فیلم خانم و آقای بریج) و … همکاری کرد.

بهمن فرمان آرا اواخر دهه ۶۰ خورشیدی به ایران بازگشت و فیلم‌نامه‌های متعددی نوشت که هیچ‌کدام تولید نشد؛ از جمله این فیلمنامه‌ها می‌توان به فیلم‌نامه از عباس کیارستمی متنفرم اشاره کرد. بالاخره در سال ۱۳۷۸ چهارمین فیلم بلندش با نام بوی کافور عطر یاس را ساخت که جوایز مختلفی را به دست آورد. سه سال بعد، در سال ۱۳۸۰ فیلم خانه‌ای روی آب و پس از آن فیلم یک بوس کوچولو در سال ۱۳۸۴ را ساخت.

فیلم خاک آشنا هفتمین فیلم بلند او بود که پس از دو سال توقیف در سال ۱۳۸۸ اکران شد. دو فیلم آخرش با نام‌های دلم می‌خواد و حکایت دریا به ترتیب در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۵ ساخته شد که حکایت دریا امسال به دلیل تعطیلی سینماها به خاطر ویروس کرونا، به صورت آنلاین اکران شد.

تئاتر مردی برای تمام فصول فرمان آرا
علاوه بر سینما، فرمان‌آرا تئاتر مردی برای تمام فصول را در سال ۱۳۹۳ به مدت نود شب در تالار وحدت به روی صحنه برد. اجرای این تئاتر آرزوی دیرینه فرمان آرا بود که با استقبال خوبی از سوی تماشاگران روبرو شد. خود فرمان آرا درباره تئاتر مردی برای تمام فصول ، پیش از اکرانش در مصاحبه‌ای چنین گفته بود:

تا مردی برای تمام فصول را به روی صحنه نیاورم قصد مردن ندارم.

علاوه بر کارگردانی فیلم‌ها و تئاتر، فرمان‌آرا در سه فیلم نیز به عنوان بازیگر حضور داشته است که دو فیلم متعلق به خودش (بوی کافور عطر یاس و حکایت دریا) و یک فیلم به کارگردانی رضا درمیشیان (فیلم مجبوریم) بوده است. مستند «کنسرتی که اجرا نشد» که درباره پرویز یاحقی، موسیقیدان ایرانی است نیز در سال ۱۳۸۹ از بی‌بی‌سـی فارسی پخش شد.

بهمن فرمان آرا در سال ۱۳۴۶ با فلورا لبافی نژاد ازدواج کرده است و سه فرزند، دو پسر و یک دختر ثمره این ازدواج است.

بهترین فیلم های بهمن فرمان آرا
فیلم های بهمن فرمان آرا به دو بخش پیش و پس از انقلاب تقسیم می‌شود اما به طور کلی بهترین فیلم های او به شرح زیر است:

شازده احتجاب
شازده احتجاب فیلمی است که موجب توجه منتقدین و مخاطبان به فرمان آرا شد. او این فیلم را در سال ۱۳۵۳ بر اساس رمانی به همین نام نوشته هوشنگ گلشیری ساخت. فیلمی که با استقبال بسیار خوب منتقدین مواجه شد و توانست جایزه بهترین فیلم جشنواره جهانی فیلم تهران را به دست آورد و در بخش جانبی پانزده روز با کارگردانان جشنواره کن در سال ۱۹۷۵ به نمایش درآمد. از بازیگران فیلم می‌توان به جمشید مشایخی و فخری خوروش و نوری کسرایی اشاره کرد.

فیلم های بهمن فرمان آرا
هوشنگ گلشیری رمان شازده احتجاب را در سال ۱۳۴۸ نوشته که به یکی از مدرن‌ترین و قوی‌ترین داستان‌های ایرانی تبدیل شد. رمانی مدرن که در آن از شیوه جریان سیال ذهن استفاده شده که مشخصه اصلی این نوع نوشتار، پرش‌های زمانی پی در پی، درهم ریختگی دستوری و انعکاس ذهنیت شخصیت‌ها است. در شازده احتجاب مدام بین تفکرات و خیالات شازده و بگومگوهایش با اطرافیان جابه‌‌جا می‌شویم. از دیگر نکات این رمان مدرن و سورئال، شخصیت پردازی مدرنیستی شازده است؛ شخصیتی دورافتاده از اجتماع، منزوی و ضعیف با روانی گسیخته. شازده احتجاب روایت زوال یک شازده قجری و البته در گذر از آن، زوال آن دوره‌ تاریخی ایران (دوره قاجار) است. محور اصلی آن نقد ظلم و قدرت است.

سایه‌های بلند باد
فیلم سایه های بلند باد سومین فیلم بلند بهمن فرمان آرا است که در سال ۱۳۵۷ با اقتباس از داستان «معصوم اول» از هوشنگ گلشیری ساخته شده است. این فیلم که در آن فرامرز قریبیان، سعید نیکپور و حسین کسبیان به ایفای نقش می‌پردازند، پیش از انقلاب اجازه پخش نیافت و پس از انقلاب نیز پس از سه روز از پرده پایین کشیده شد.

فیلم های بهمن فرمان آرا
سایه های بلند باد داستان مترسکی است که توسط مردم ده در یک مزرعه برپا شده اما این مترسک به تدریج ماهیتی دیگر پیدا می کند، باورهایی فرا واقعی برای مردم به وجود می آید و مترسکی که خود روستاییان ساخته‌اند، به تدریج صاحب ده می‌شود. مبارزه با مترسک در روستا، در شکلی فراواقعی آغاز می‌شود. فیلم سایه های بلند باد فیلمی کاملا سمبلیک درباره خرافات و باورهای مردم و مردمی که خودساخته هایشان را عبادت می‌کنند است و همچنین فیلم از نقش خیالی نجات‌دهنده و جامعه سنت زده سخت می‌گوید.

سه گانه مرگ
فیلم های بهمن فرمان آرا
بوی کافور عطر یاس، خانه‌ای روی آب، یک بوس کوچولو که به سه‌گانه مرگ معروف شدند، به ترتیب در سال‌های ۱۳۷۸، ۱۳۸۰ و ۱۳۸۴ ساخته شده‌اند. هر سه فیلم به نوعی دغدغه‌ مواجهه با مرگ دارند. فیلم بوی کافور عطر یاس که بازیگرانی همچون رویا نونهالی، رضا کیانیان و خودش در آن به ایفای نقش پرداخته‌اند، موفق به دریافت ۸ سیمرغ بلورین از هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر شد. داستان فیلم درباره یک فیلمساز سرشناس است که پس از سال‌ها به سفارش تلویزیون ژاپن می‌خواهد مستندی درباره‌ آداب ‌و رسوم ایرانیان در برخورد با مرگ بسازد. سفر فیلمساز و برخورد نزدیکش با مرگ نهایتا او را به درکی تازه و شاعرانه از زندگی می‌رساند.

فیلم های بهمن فرمان آرا
خانه‌ای روی آب (۱۳۸۰) با بازی هدیه تهرانی، عزت الله انتظامی، جمشید مشایخی و رضا کیانیان تصویری است از تضادهای جامعه ایرانی. «خانه‌ای روی آب» به‌عنوان بهترین فیلم بیستمین جشنواره فیلم فجر انتخاب شد. داستان فیلم درباره ی زندگی یک پزشک به نام دکتر سپیدبخت است. پرشکی به افسردگی و بیماری های روحی مبتلا است و در داستان به چالش هایی روبه رو می شود.

در فیلم یک بوس کوچولو (۱۳۸۴) نیز هدیه تهرانی، رضا کیانیان و جمشید مشایخی به ایفای نقش می‌پردازند. داستان فیلم درباره‌ دو نویسنده در سال‌های پایانی عمرشان است که به باور منتقدان اشاراتی به دو نویسنده و هنرمند معاصر اسماعیل فصیح و ابراهیم گلستان دارد که خود بهمن فرمان آرا آن را تایید نکرد.

دلم می خواد
در فیلم دلم می خواد (۱۳۹۲) بازیگرانی همچون رضا کیانیان، مهناز افشار و محمدرضا گلزار به ایفای نقش پرداخته‌اند و به گفته خود بهمن فرمان آرا پس از ساخت سه‌گانه‌ای درباره مرگ، می خواست فیلمی درباره زندگی بسازد.

فیلم های بهمن فرمان آرا
داستان فیلم که نام آن ابتدا «دلم می‌خواد برقصم بود» اما با این نام اجازه اکران نگرفت، درباره نویسنده‌ای پیر است که مثل اکثر اطرافیانش دچار افسردگی و دلزدگی شده، بعد از یک سانحه رانندگی مدام در گوشش صدایی را می‌شود: یک قطعه موسیقی شاد که با شنیدن آن نمی‌تواند جلوی رقصیدنش را بگیرد! فیلم در لایه‌های زیرین به نقد ستیز نهادینه‌ شده با شادی در فرهنگ عمومی و قوانین جامعه می‌پردازد.

حکایت دریا
فیلم های بهمن فرمان آرا
آخرین ساخته بهمن فرمان آرا فیلم حکایت دریا است که در سال ۱۳۹۵ ساخته شد و بازیگرانی همچون علی نصیریان، لیلا حاتمی، علی مصفا، فاطمه معتمدآریا ، صابر ابر و پانته‌آ پناهی‌ها در آن بازی کرده‌اند. این فیلم را شخصی‌ترین فیلم فرمان‌آرا می دانند که خودش به‌ عنوان بازیگر نقش اصلی در آن حضور دارد. فیلم به دلیل شیوع ویروس کرونا به جای سینما به صورت آنلاین اکران شد.  داستان فیلم درباره طاهر، نویسنده و استاد دانشگاه است که اخیرا به بیماری آلزایمر مبتلا شده و همسرش ژاله قصد جدایی از او را دارد.

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”