• صفحه نخست
• پروتن؛ آهنگسازی از قرون وسطی

پروتن (Pérotin یا Perotinus) ( فعالیت او در حدود سال های ١١٨۵ تا ١٢٠۵ بوده است)  یکی از اولین آهنگسازان مهمی است که نامی از او بر جا مانده است. او یکی از تاثیر گذارترین شخصیت ها در موسیقی پلی فونیک در دوره ی قرون وسطا و نیز در قرن بعد از خودش بود. او نخستین آهنگساز شناخته شده ای است که اثری برای سه و یا چهار خط آوازی نوشته است.

درباره ی زندگی پروتن
او در مدرسه پاریس تحصیل کرده و گویا در کلیسای نوتردام مقامی بالا داشته است. در بعضی منابع اشاره شده است که او به همراه لئون (Leonin یا  lé oninus) سرپرست گروه همسرایان کلیسای نوتردام بودند ونیز این دو از موسیقیدانان مکتب نوتردام هستند.

درباره زندگی پروتن اطلاعات زیادی در دسترس ما قرار ندارد تمام چیزهایی که ما درباره او می دانیم شامل نام او نام بعضی از آثار او و دستاوردهای او هستند این اطلاعات از دو رساله به دست ما رسیده است اولین رساله نوشته شده توسط فیلسوفی بالا مقام و تئوریسین موسیقی جان‌اف گارلند( John of Garland) مردی انگلیسی ست که در دانشگاه پاریس در یک‌چهارم دوم قرن ۱۳ تدریس می کرد.

رساله دوم نوشته یک دانش آموز انگلیسی ست (در پایان سده ی ١٣ام) که در دانشگاه پاریس تحصیل میکرده. این رساله بعدها به نام رساله آنونیموس چهارم(Anonymous IV / بی نام چهارم، ناشناس چهارم) مشهور شد زیرا این رساله چهارمین رساله ای بود که بدون نام نویسنده‌اش در مجموعه ی رساله‌های چارلز ادموند هندرید کوسه ماکر (Charles Edmond Henride Coussemaker- موسیقی شناس و مردم شناس آلمانی ١٨٠۵-١٨٧۶) جای می گرفت.

آنونیموس چهارم پروتن را در رساله خود ، استاد پروتن( magister peritinus -perotin the master ) خطاب کرده است این لقب را در رساله گارلند نیز می بینیم که به این معناست که پروتن مانند همکار خود لئونن به درجه استاد هنر ( magister artium ) رسیده است و نیز اجازه ی  تدریس در پاریس را داشته .

فعالیت های پروتن
آنونیموس چهارم اعتبار خلق رپرتوار نوتردام  را به لئونن و پروتن می‌دهد اما بی گمان نسل های متمادی از خوانندگان و موسیقیدانان به صورت دسته جمعی این رپرتوار را پیش برده اند. همچنین او در رساله خود لئونن را نویسنده کتاب بزرگ ارگانوم یا همان کتاب مستطاب ارگانوم ( Magnus Libre Organi ) میداند. این کتاب مجموعه‌ای است از خط های تک خوانی سرودهای سبک پاسخ خوانی که به شکل آوازهای دوصدایی ثبت شده‌اند این سرودها برای جشن های مهم مذهبی در نظر گرفته شده‌اند. آنونیموس چهارم در این رساله اشاره می کند که پروتن کتاب بزرگ ارگانوم ( کتاب مستطاب ) را تصحیح نمود و جمله واره یا کلائوسولا‌هایی ( Clausula ) بر آن افزود.

کلائوسولا یا همان جمله واره بخشی از اورگانوم است که در طی آن آهنگساز یا خواننده هجا یا واژه ای از سرود را برمی گیرد و با کادانسی جمله را تمام می‌کند. در ارگانوم ها مجموعه ای از این کلائوسولاها قرار دارد، آهنگسازان می‌توانستند گونه‌های موجود را با کلائوسولاهای‌ تازه عوض کنند.

اکثر کلائوسولاهایی که پروتن جایگزین و یا اضافه نمود در سبک دسکانت هستند. بیش از ۵۰۰ کلائوسولا در دست نوشته های مختلف و در ارگانوم های گوناگون ثبت شده است بعضی از کلائوسولاهای کوتاه بی شک کار شاگردان لئونن و پروتن هستند اما حجم بسیار زیادی از کلائوسولاها احتمالاً کار خود پروتن هستند.

اورگانوم های پروتن
بنابر اطلاعاتی که آنونیموس چهارم در رساله خود ثبت کرده است پروتن ارگانوم هایی سه صدایی ( اورگانوم سه تایی – تریپلوم) و ارگانوم چهار صدایی ( ارگانوم چهارتایی – کوادرپلوم) ساخته است.

( اورگانوم دو صدایی : اورگانوم دوتایی – دوپلوم نامیده میشد.)

در این تریپلوم ها و کوادروپلوم ها خط بالایی این قطعه جمله هایی را در مدی ریتمیک می خواند در حالی که خط تنور با نت هایی بسیار کشیده خط بالا را دنبال می کرد.

پروتن با استفاده از ابزارهای هارمونی و تکرار، جمله هایی پیوسته و متنوع می نوشت. او گاهی در حالی که ملودی خط های دیگر تغییر می‌کرد جمله‌ای را در یک خط آوازی تکرار می کرد و یا جمله ای را در یک خط آوازی با کوکی متفاوت تکرار می کرد. یکی از مشخصه‌های آثار او تکرار جمله‌ها در خط آوازی دیگری است.

به این شکل گرد تبادل خط آوازی ( voice exchange ) می گویند که در طی آن خط های آواز جمله هایشان را با هم رد و بدل می کنند.

بخشی از آغاز ویدرونت اومنس، جمله های b و c در خط دوپلوم و تریپلوم رد و بدل میشوند.
پروتن و همکارانش با استفاده از شگرد های مختلف  آثار پلی فونیک بلندی خلق می کردند. این آثار با وجود اینکه کارکردی شبیه به آثار پیشینیان داشتن از آفریده‌های لئونن و هم عصرانش مفصل تر بودند.

ارگانوم پروتن که پیچیده ترین ساختار موسیقی‌های دوران را داشت از شکوه مندترین نمونه های موسیقی دوران خود هستند.

آثار به جای مانده از پروتن
آنونیموس چهارم، چهار قطعه را به پروتن نسبت می‌دهد. دو قطعه چهار صدایی (اورگانوم چهار تایی) با نام‌های ویدرونت ( Viderunt omns ) ( یکی از تنظیم های این قطعه به پروتن نسبت داده شده است ) و سدرونت ( Sederunt ) و همچنین ارگانوم های سه صدایی (سه تایی) چون آله لویای پوسویی ( Alleluia Posui Adiutorium  آله لویای شنودگاه ) و آله لویای ناتیویتاس (Alleluia Nativitas آله لویای تولد مسیح ) .

او همچنین کندوکتوس هایی ( Conductus ) سه صدایی چون سالواتوریس هودیه ( Salvatoris Hodie به معنای منجی روز ) و کندوکتوس هایی دو صدایی چون سیگیلوم سمی پاتریس ( Dum sigillum summi patris به معنای آن گاه که مهر پدر آسمانی ) و بسیاری کندوکتوس های مونوفونیک چون بئاتا ویسکرا ( Beata Viscera به معنای اولاد خجسته ) و غیره آفریده است.

(کندوکتوس: ترانه ای جدی در قرون وسطا که به صورت منوفونیک یا پلی فونیک و همراه با متنی موزون و مقفا اجرا میشد.)

پروتن تنظیم چهار صدایی سرود ویدرونت را به درخواست اسقف پاریس در سال ۱۹۹۸ برای روز کریسمس نوشت و اثر دیگر او سدرونت برای روز سن استفن ( St. Stephen’s day )، ۲۶ دسامبر، روز بعد از کریسمس، سال ١٩٩٩ نوشته شده است. موسیقی پروتن مانند موسیقی لئونن و معاصران گمنام آنها تحت عنوان مدرسه نوتردام گروه بندی شده اند.
موسیقی پروتن از فرانسه به تمام کشورهای غربی منتقل شد جایی که در قرن ۱۴ میلادی دوباره خوانده و تقلید شد.

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”